Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети шералиев Абдусаид Шералиевич

Ўсимлик ризосферасида сақланадиган бактериялар

Тупроқнинг илдизга яқин қисми ризосфера дейилиб, бу жойда учрайдиган микроорганизмлар бактериориза дейилади. Ўсимлик ва тупроқ турига боғлиқ равишда ризосферанинг қалинлиги 2-3 мм ни ташкил қилади. Тупроқнинг ризосферадан узоқроқ қисмида 1 г тупроқда бактериялар 2-10 млн. ташкил қилса, ризосферада улар сони 30-60 млн.дан 1- 10 млрд. гача бўлади.

Барча ўсимликлар илдизидан тупроққа жуда кўп миқдорда органик ва анорганик моддаларни ажратиб чиқаради. Бу моддалар тупроқдаги микроорганизмлар озиқланиши, модда алмашиниши ва кўпайиши учун қулай шароит ҳисобланади. Шунинг учун ўсимликнинг илдизида оқ рангдаги бактериялар учраса, унинг ер усти қисмида асосан сариқ рангдаги бактериялар ҳаёт кечиради.
Кўпчилик ўсимликлар илдизи фитопатоген турларнинг сақланиши учун хизмат қилади. Масалан, соғлом буғдой ва картошка илдизида Ps . solanacearum, Ps. tabaci, X. vesicatoria бактериялари илдиз зоналарида учрайди. Бактерияларнинг бундай хусусиятларини алмашлаб экишда эътиборга олиниши ва фойдали микрофлоранинг шаклланишига имконият яратиш керак.
Фитопатоген бактериялар тупроқда узоқ сақланиб қолиш имконига эга эмас. Айрим бактериялар 10-15 кунда нобуд бўлса, айримлари 26-42 кунда ҳам сақланиб қолади. Масалан, X. vesicatoria бактерияси стерил тупроққа солинганда 13 кунда, Ps.citriputeale бактерияси 10 кунда нобуд бўлади.
Бактерияларни тупроқдаги ҳаёт кечириш даврига қараб қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
Тупроқда узоқ яшамайдиган бактериялар: Pec. corotovorum, Pec. phytophthorum, X.beticola, X. vesicatoria.
Тупроқда узоқ яшайдиган бактериялар: Cor. fascians, Ps. tumefaciens, Ps. xanthochlora, Bac. mycoides, Bac.mycoides.
Бу бактериялар тупроқда ўсимлик қолдиқларининг чиришида ва тупроқ ҳосил бўлиш жараёнларда қатнашади.

Мавзу юзасидан тест саволлари
Касаллик белгилари ҳосил бўлишда қандай ферментлар асосий рол ўйнайди?
А Хлорофиллаза; Б. Целлюлаза, Хлорофиллаза, Протеаза; В. Пектиназа, Протопектиназа; Г. Ксиланаза.