Ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги вазирлиги самарқанд қишлоқ ХЎжалик институти ҳайвонлар касалликлари

1.1. Мавзунинг долзарблиги.
Қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлов чиқаришни ҳар томонлама қўллаб-қўвватлаш, модернизациялаш ва интенсивлаштириш юзасидан кўрилаётган чора-тадбирлар аграр секторда сифат ўзгаришларини таъминланмоқда.
Ноқулай об-ҳаво шароитлари ва сув тақчи ўтган йил якунларига кўра, ташқи давлат қарзи ялпи ички маҳсулотга нисбатан 17 фоизни, экспорт ҳажмига нисбатан ва фоизни ташкил этди.
2013 йилда юқори технологияларга асосланган машинасозлик ва металлни қайта ишлаш саноати 121 фоизга, қурилиш материаллари саноати 113,6 фоизга, енгил саноат 113 фоизга ва озиқ-овқат саноати 109 фоизга ўсгани мисолида буни яққол кўриш мумкин. Сунгги 3 йилда мамлакатимизда маҳаллийлаштирилган маҳсулотлар ишлаб чиқариш ҳажми қарийб икки баробар ошади. Фақат ўтган йилнинг ўзида 455 та корхонада маҳаллийлаштириш дастури асосида 1 минг 140 та лойиҳа амалга оширилди.
Бунинг натижасида ишлаб чиқариш ҳажми 1,2 баробар кўпайди ва импорт ўринини босиш бўйича якуний самара 5 миллиард 300 миллион АҚШ долларини ташкил этди.
Мамлакатимизда қишлоқ хўжалигида амалга оширилаётган ўзгаришларга эътибор қаратадиган бўлсак, 2013 йилда қишлоқ хўжалик маҳсулотларини ишлаб чиқариш ҳажми 2000 – йилга нисбатан 2,3 баробар кўпайди. Фақат ўтган йилнинг ўзида қишлоқ хўжалик маҳсулотлари ишлаб чиқариш 6,8 фоизга, жумладан, деҳқончилик 6,4 фоизга, чорвачилик 7,4 фоизга ўсди.
Айтиш керакли, изчил юқори ўсиш суръатлари билан бирга, ялпи ички маҳсулотнинг умумий ҳажмида қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини улушининг камайиш тенденцияси кузатилмоқда.
Қишлоқ хўжалигининг ўзида кенг кўламли ўзгаришлар ва сифат жиҳатидан янгиланишлар юз бермоқда. Энг муҳими, халқимизни озиқ-овқат маҳсулотлари билан тўлиқ таъминлашга замин тўғдирди.
Қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг маҳсулдорлигини ошириш, соғлом бузоқ олиш ва уларни асраб нобуд бўлишининг олдини олиш ветеринария мутахасислари ва олимларининг асосий вазифаси ҳисобланади. Бу Ўзбекистон Республикаси Президентининг чорвачиликка оид 2006 йилда ПҚ 308 ва 2008 йилда ПҚ 842- сон билан қабул қилинган қарорлари ўз аксини топиб, соҳага бўлган эътиборини янада кучайтирди.
Маълумки, ҳайвонлар касалликларини даволашдан кўра унинг олдини олиш мумкиндир. Бу масала юксак ривожланган мамлакатларда ҳайвонлардан юқори маҳсулот олиш ва касалликлардан ҳимоя қилишнинг бирдан – бир омили. Бу зоогигиеник ва ветеринария санитария ишларини талаб даражасида олиб бориш деб тан олинган.
Қишлоқ хўжалик ҳайвонларининг пироплазмидиоз касалликлари (тейлериоз, пироплазмоз, франсаиеллёз, бабезиоз) Республикамизда кенг тарқалган ва катта иқтисодий зиён келтираётган протозооз касалликлар қаторига киради. Шулардан, тейлериоз касаллиги жуда ҳам огир ўткир ва ярим ўткир оқимларда келиб чорвачиликда катта иқтисодий зарар келтирилмокда.
Ҳайвонларни касалликларини ўрганувчи халқаро илмий-тадқиқот лабораториясининг ҳисоботига кўра, биргина Шарқий, Марказий, Жанубий Африка мамлакатларида йилига 1 млн бошдан кўпроқ қорамоллар пироплазмидоздан нобуд бўлади, ундан келаётган иқтисодий зарар биргина 1997 йилда 168 млн АҚШ долларини ташкил қилган (В.Т.Заблоцкий,1998).
Марказий Осиё республикалари қатори Ўзбекистоннинг барча ҳудудларида ҳам қорамолларнинг пироплазмидоз касалликлари кенг тарқалган А.Ғ.Ғофуровнинг (1996) маълумотларига кўра Зарафшон водийсининг тоғ олди ҳудудларида пироплазмидиоз билан зарарланиш 11,7%ни, суғориладиган ва чўл худудларида эса 8,8%ни ташкил этади. Касалликка чалирнган ҳайвонлар ўз вақтида даволанмаса уларнинг 80-90 фоизи нобуд бўлади, қолган 10-20 фоизи эса ишлаб чиқаришда яроқсиз бўлиб қолади.