Ўзбекистон республикаси қишлоқ ХЎжалиги вазирлиги тошкент давлат аграр университети термиз филиали

2.3 Тадқиқот услублари

С.Болтаев тажрибасида органо-минерал компостларни қўшимча озиқа сифатида кузги буғдойда қўллаш анғизга экилган мошнинг ўсиб ривожланиши ва ҳосилдорлигига ижобий таъсир этиб, назоратга нисбатан мошнинг бўйи 6,8 см га, дуккаклар сони 2,6 донага кўп бўлганлигини аниқланган. Шунингдек, назоратга нисбатан мошнинг 1000 дона дон вазни 7,6 г/га, дон ҳосили 4,9 ц/га, ҳамда пичан ҳосили 7,6 ц/га юқори бўлганлиги кузатилган [43; 79-84-б.].

Р.Ф.Мавлянова ва бошқаларнинг таъкидлашича мошнинг эртапишар “Дурдона” нави юқори қўчат қалинлигига чидамлидир. Қалин экилишига қараб сарфланадиган уруғ миқдори 30 кг/га ни ташкил қилади. Экиш тизими: 70 см икки қаторда, қатор оралиғи-15-20 см, ўсимликлар оралиғи 15 см бўлади. Уруғларни экиш чуқурлиги 3-5 см бўлиши лозим. Ер ҳайдашдан олдин гектарига соф модда ҳисобида 40-60 кг фосфор, 20-40 кг калий ва 20-30 кг азотли ўғитлар, шоналаш ва гуллаш даврида 20-30 кг азот, 20-30 кг фосфор ва 10-20 кг калий қўлланилиши тавсия этилган [88; 24-б.].

Д.Ёрматова, Э.Бойниёзов тадқиқотларида мош экини ҳам тупроқ унумдорлигини сақлаш ва оширишга ижобий таъсир кўрсатиши, фермерларимиз мошни такрорий экин сифатида экиб, гектаридан 19,3-20,6 ц/га дон ҳосили олишлари баробарида, тупроқда ўрта ҳисобда 1,8-2,8 тонна илдиз ва анғиз қолдиқлари қолдирилишини таъминлаганлиги кузатилган [60; 5-б.].
Алмашлаб, қисқа ротацияли навбатлаб экиш тизимлари бўйича типик бўз тупроқлар шароитида ўтказилган тадқиқотларда 2:1 (кузги буғдой+такрорий мош:кузги буғдой+такрорий мош+оралиқ экин жавдар:ғўза) тизимида ғўзадан 5,1 ц/га, 1:1:1 (кузги буғдой+такрорий мош+оралиқ экин тритикале:ғўза:соя) тизимида тегишли равишда 3,1-3,2 ц/га қўшимча ҳосил олинишига эришилган [172; 1-222-б.].
Кузги буғдойдан бўшаган ерда парваришланган мош даласида шудгор олди суғориш ва P, K ўғитлари тўлиқ шудгор остига қўлланилди. Тажриба даласида ер ҳайдовдан сўнг чизеллаш ва бороналаш ишлари биргаликда бажарилиб, эгат олинди ва мош 19.06.2016 10-12 кг/га меъёрда сеялкада экилди. Бунда ЧДНСга нисбатан 60-65-60 % ва 65-70-70 % суғориш олди тупроқ намлигида 2 мартадан суғорилди. Озиқлантириш 2 марта ўтказилди. Бундан ташқари мош даласида бегона ўтларга қарши кураш қўлда ўтказилиб 1 марта чопиқ, ягана, ҳашаротларга қарши биологик кураш тадбирлари амалга оширилди. Дон ҳосили мош навлари пишишига қараб Дурдона навида 2 марта 16-17.09 ва кўк масса ҳосили эса 16.10.2016, маҳаллий нав ҳосили бир маротаба 16 октябр куни йиғиштириб олинди (39-илова).