Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

globus —
ш ар, бутун ер ю зини қам раб олувчи воқеа ёки 
ҳодиса), стандартлаш ув (инглизчада 
standart —
намуна, нус­
ха, м еъёр, умум эъти роф эти лган ё к и тавси я қ и л и н ад и ган
н ам ун а, нусха, м еъ ёр), в е с те р н и за ц и я (и н гл и зчад а 
west —
ғарб, ғарб ду н ёси га хос турмуш т а р зи н и таш виқот қи л и ш , 
олиб к и р и ш га ҳаракат) ва кон сю м ер и зм (истеъмол э р к и н ­
ли ги н и тарғиб қи лиш )га қарш и р е а к ц и я тарзида вужудга кел­
ди. Буни қуйидагича изоҳлаш м ум кин. «С овуқ уруш» даври 
тугаганидан сўнг, жаҳонда умумий и н ф ор м ац и я тармоғи (и н ­
тер н ет), ум ум ий б озор, умумий и стеъм ол, коллекти в ҳам - 
к о р л и к , к о л л е к т и в х а в ф с и зл и к каб и ҳоди сал арга ум ум и й
эҳтиёж сези ла б ош ланди. Ислом д ун ёси м ам лакатлари учун 
ислом ан ъ ан ал ар и га асосланган турм уш тарзи ва удумларига 
Ғарб с та н д а р тл ар и , норм алари ва қ а д р и я тл а р и н и н г ки ри б
келиш и ан ъ ан ави й таф аккурда қарш и р еакц и я ҳолатларини 
ш акллантирди. Й ўлдош орқали ал о қал ар , электрон почта ва 
шу к а б и л ар Ш а р қ олам ига Ғ арб қ а д р и я тл а р и н и н г то б о р а 
чуқурроқ си н ги б б о р и ш и н и тезл аш ти р д и .
И слом м ам лакатлари Ғарб давлатлари да ш аклланган с е ­
куляризм (яъ н и , д и н н и давлатдан аж рати ш ) сиёсатини қабул 
қи л м асл и кка ҳаракат қилади, ўз ҳу км и н и жаҳон ҳам ж ам и я- 
тига ўтказм оқчи бўлади. Бу нарса и слом ф ун дам ен тали зм и - 
ни х р и с ти а н л и к н и н г дин и й қо н у н л ар и д ан бири бўлган п ра­
вослав ф ундам ен тали зм идан ф а р қ қи л и ш га олиб келади. Ғарб 
тех н о л о ги яси илм и ва техн и каси ю туклари дан тоб ора кўп
217
*

---

б а ҳ р а м а н д б ў л аётган Ш а р қ х р и с т и а н л и к д а н э м а с , б а л к и
кў п р о қ Ғ арб м аф курасидан чўчийди.
Бу к а й ф и я тн и Э рон И слом Респ убли каси н и н г с о б и қ раҳ- 
бари марҳум Оятулла Ҳ ум ай н и й И талия газетаси «К оррьере 
делла С ер а»н и н г мухбири тан и қл и ж урналист О ри ан а Ф ал- 
лачига 1979 йилда Э ронда содир бўлган ислом и н қи лоб и д ан
сўнг б ерган интервью сида яқ қ о л иф одалайди. Ж ум ладан, у: 
«Биз с и зл ар н и н г ф ан л ар и н ги зд ан ҳам, тех н и кан ги зд ан ҳам 
чўчим айм из. Б и з си зл ар н и н г ғояларингиздан ва одатл ари н - 
гиздан чўчи й м и з»1, — дейди. Д арҳақи қат, Ш ар қ ислом д ун ё­
с и н и н г раҳбарлари Ғарб техн и каси билан бирга ки р и б ке- 
лувчи Ғ арб м аъ н ави яти , м аф к у р аси , одат ва удум лари дан
чўчиш ади ва Ш а р қ мусулмон аҳолисини ислом талабларига 
зид қад ри ятл ар таъсирига туш и б қолади деб ўйлайдилар. Б у­
н инг ол д и н и олиш учун ай ри м сиёсий ислом н ам оян далари
ислом дан ўзга д и н н и тан олм ай ди лар, ислом д и н и д а бўлма- 
ган барча ки ш иларни ўзларига душ ман деб ҳисоблайдилар.
Бу кайф иятлар турли ж анггари сиёсий кучларга мадад б е­
ради, ислом д и нини ҳимоя қилиш ниқоби остида ислом ду­
нёсини қолган бутун жаҳон халқларига қарш и қўяди. А йрим 
ислом м аф курачи лари ислом д унёси м ам лакатлари н и б и р- 
л аш тирм оқчи, ж аҳоннинг деярли 50мамлакатини б и рлаш ти ­
рувчи ислом давлати — ислом халифалигини тиклам оқчи була­
дилар. Бу ишга ислом корчалонларидан Усома бин Л оди н , 
Ш омил Басаев, И бн Хаттоб, Ж ум а Н ам ангоний ва бош қалар 
қатти қ бел боғлаганлар. Улар ислом ақидаларига бутунлай зид 
усуллар — терроризм , гаровга олиш ва киш иларни даҳш атга 
солувчи м и ш -м и ш лар воситасида ўзларининг қабиҳ н иятла- 
рига эри ш м оқчи буладилар. Хулоса қилиб айтганда, жанггари 
ф ундам ентализм терроризм воситасида ижтимоий воқеликда 
қарор топм оқчи, бунинг учун айрим ёш мустақил давлатлар­
н и н г ички зи ддиятлари ва и қти сод и й қи й и н ч и л и к л ар и д ан
устом онлик билан ф ойдаланм оқчи, расмий ҳоким иятга қарш и 
турувчи кучларни ш акллантирм оқчи, халқ бирлигини бузм оқ- 
чи бўладилар. Бу соҳада улар маблағ ва кучни аям ай ди лар,
1 Қаранг: Центра п.пая Азия и Кавказ. — Стокгольм, 2000. — С. 16.
218 -

---

реал ҳоким иятга нисбатан ҳар қандай н орози ли кн и қўллаб- 
қувватлайдилар. Бундай ш ароитларда сиёсий ҳоки м и ятн и н г 
муҳим тарм оғи бўлган ижроия ҳоким ияти, ҳуқуқни муҳофаза 
қилувчи и д оралар, хусусан, ички и ш лар орган лари ходим - 
ларидан чукур сиёсий билим донлик, ю ксак м алака ва ҳушёр- 
л и к талаб қилинади.
Ф ундам ентали зм га қарш и кураш самарали олиб б ори л и - 
ш и лози м . Бу ишдаги савод си зли к халқим из эъзозловчи бую к 
қад р и ят — ислом д и н и га путур етказад и , Ў зб е к и с т о н н и н г 
жаҳон ҳамж амияти олдида обрўйини тўкади, турли акси ли н - 
қилобчи кучларга эса бу нарса қўл келади. Улар м устақил 
Ў збеки стон халқини тан лан ган дунёвий д ем о к р ати к тарақ- 
қи ёт й ў л и д ан ч и қ и б , ўрта аср д и н и й д а в л а тч и л и к йўлига 
ки р и ш и га ж он-ж аҳди билан ҳаракат қиладилар. Буни ички 
и ш лар и д о р а л а р и н и н г ҳар б и р ходим и тўғри ан гл аш л а р и , 
ислом д и н и га ёт унсурларга а н и қ зар б а бериш м алакаси га 
эга б ўлиш лари талаб этилади. Зеро, о қ -қ о р а н и ф ар қ л аш ҳар 
бир виж донли ходим нин г касбий ва виж доний бурчидир.