Ўзбекистон республикаси ички ишлар вазирлиги а к а д е м и я

Милодий I асрда Қадимги Римда кенг ёйилган стоиклар
(грекча 
stoa
- бино олдидаги устунли узун айвон деган маъ­
нони англатади, мактаб асосчиси Зенон яшаган Афина шаҳ-
ри ибодатхонаси тарҳидан олинган атама) фалсафий макта­
бининг таълимоти диққатга сазовордир. Стоиклар талқини-
да дунё бир бутун, яхлит воқелик бўлиб, ундаги воқеа ва
\одисалар умумий тартибга бўйсунади. Дунёнинг бирлиги уни
вужудга келтирган ва бошқариб турадиган илоҳий Логос
(худо) фаолиятининг натижасидир. Илоҳий Логос борлик­
даги жараёнларни бошқариш билан бирга унинг, шу жумла­
дан одамларнинг ҳам такдирини олдиндан белгилайди.
Стоикларнинг такдири азал тўғрисидаги таълимоти Се-
неканинг қарашларида мукаммал баён қилинган. Унинг фик­
рига кўра, борлиқ моддий ва руҳий дунёларга бўлинади.
Моддий дунё руҳий дунёга бўйсунади ва мустақил фаолият­
га қодир эмас. Ундаги тартиб ва мукамматлик оламий ақл,
яъни худо фаолиятининг маҳсулидир. Худо барча нарса ва
воқеааарнинг сабабчиси, тақдирни белгиловчи олий борлиқ-
дир. Табиат воқеликларида руҳ мавжуд. Воқеликларда
мужассамланган р у\ худо руҳининг бир заррасини ташкил
этади. Тирик мавжудотларда жойлашган руҳлар ўз қобиғини
тарк этиб, «озодликка чиқишга» ва мутлақ руҳга қўшилишга
интилади. Диний ривоятлардан маълумки, руҳнинг танани
тарк этиши «табиий» ҳодисадир, шундай экан, одамлар ҳаётга
ва ўлимга бир хилда муносабатда бўлишлари керак.
Ҳар бир одамда илоҳий руҳнинг бир зарраси мавжудли­
ги, уларнинг руҳан тенглигини билдиради. Улар ўртасидаги
122 -

---

тенгсизлик жамиятга хос воқеликдир. Қул пок виждони, ин-