Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги Ўқувчиларни касб-ҳунарга йўналтириш ва психологик-педагогик республика ташхис маркази

Мақсад: болани ўрта мактабга мослашиши масаласи бўйича ота-оналарга 
психологик маслаҳатлар бериш. 
Жиҳоз ва материаллар: анкета учун бланкалар (1 илова), шарикли 
ручкалар, «мактабдаги туйғуларим» анкета натижалари ёзилган плакат (2 
илова), ўқувчиларни мактаб ҳаётидан қониққанлиги диагностикаси натижалари 
ёзилган плакат (3 илова). 
Синфни жиҳозлаш: «Мактабда менга нималар ёқади» мавзусидаги 
ўқувчиларнинг расмлари. 
Мажлисга тайёрланиш: Ўқувчиларни қуйидаги мавзулар юзасидан 
олдиндан тайёрлаш: 
1. «5 синфга ўтганингда ҳаётингда қандай ўзгаришлар бўлди?» (1 илова). 
2. «Мактабдаги туйғуларим» (2 илова). 
3. «Ўқувчиларни мактаб ҳаётидан қониққанлигини ўрганиш» (3 илова)

---

Мажлиснинг бориши 
Психологнинг чиқиши. Ҳар йили кўплаб ўқувчилар хурсанд бўлиб 
бошланғич синфни тугатиб, ўрта, яъни бешинчи синфга боришади. Лекин ўқув 
йилининг иккинчи хафтасиданоқ ўқувчилар ва уларнинг ота-оналари қандай 
қийинчиликларга дуч келишларини билмайдилар. Сентябрь ойининг охирига 
келиб ота-оналарни, ўқитувчиларни «болаларга нима бўлди? улар ҳеч қачон 
бундай бўлмаганлар» деган саволлар қийнайди. Бир-бири билан аҳил, ақлли 
болалар бирданига таниб бўлмас даражада ўзгарадилар. Бошланғич синфдан 
ўрта синфга ўтиш даврида ҳар бир ўқувчи муаммоларга дуч келади. 5 синф 
ўқувчиларининг ёшини кичик мактаб ёшидан кичик ўсмирликка ўтиш деб аташ 
мумкин. Бу ёш психологик жихатдан улғайиш ҳиссини эгаллаш билан ҳам 
боғлиқ,
 
«Улғайиш ҳисси» нима? Ўзликни англаш мураккаб бўлса ҳам, ўзини 
шахс сифатида топиш барчадан, шу кунгача унга таъсир ўтказиб келган энг 
аввало оиласи, ота онасидан узоқлашиш истагини келтириб чиқаради. Шу ерда 
катталар билан низо келиб чиқади. Бола (кичик ўсмир) ўз ноёблигини топишга, 
«Мен»ини англашга харакат қилади. Айнан шу сабабдан ўсмир тенгдошлари 
билан ўзаро ишончли алоқаларни ўрнатишга ҳаракат қилади. Дўстлашишда 
ижтимоий муносабатларни моделлашуви, ҳаммани ёки кимнингдир 
харакатлари, одамлар муносабатларининг ижтимоий меъёрлари, маънавий 
қадриятларнинг ўзлаштирилиши содир бўлади. 
Бундан ташқари, 5-синфда ўсмир ёшидаги муаммоларга янги таълим 
шароитларига кўникиш муаммоси ҳам қўшилади. Мослашув деганда кенг 
маънода атроф муҳит шароитларига кўникиш тушунилади. Ҳар қандай 
ўқитувчи 5 синф нафақат бола, балки ўқитувчи ва ота оналар учун ҳам қийин 
босқич эканлигини айтади. Муаммолар фақатгина таълим жараёнига эмас, 
балки мактаб ҳаётини ташкил этиш ва оиладаги психологик муҳитга ҳам 
боғлиқдир. 
Бугун биз ўқувчиларнинг психологик мослашуви ҳақида суҳбатлашамиз, 
чунки улар ҳозир 5-синфга ўтиш билан боғлиқ бўлган янги шароитларга 
мослашиши жуда муҳим. Мослашиш жараёнининг қийинчиликларидан бири, 
катталарнинг мавжуд қийинчиликларни англамаслигидир. Аслида эса, 5-синфга 
ўтиш ўқувчилар учун худди 1 синфга келиш билан баробар жиддий синовдир. 
Фақатгина ота - оналар ва энг яқин одамлар болаларга бу синовдан ўта олишга 
ёрдам беришлари мумкин. Лекин мослашиш жараёни ва унинг хусусиятларини 
муҳокама қилишдан олдин, биргаликда фарзандларимизнинг бу босқичдаги 
қийинчиликлари нимадан иборат эканлигини қанчалик тасаввур қилишимизни 
тушунишимиз учун қуйидаги саволларга жавоб берамиз.