Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги мактабгача таълим муассасалари ходимларини қайта

Ҳурмат гўдакликдан бошланади 
 
Г. Бабаярова 
МТМХҚТ ва УМОРЎММ
 ривожлантирувчи таълим, 
ўйин-ўйинчоқлар 
 бўлим бошлиғи
 
Буюк аждодларга муносиб авлодни тарбиялашнинг биринчи омили – 
оилада, мактабгача таълим муассасаларида кичкинтойларга тўғри тарбия 
бериш, уларнинг мурғак қалбида ота-онага, нуроний кишиларга ҳурмат 
ҳиссини тўғри шакллантиришдан иборат. Кайковуснинг ―Қобуснома‖ асари 
ибратли ҳикматларга бой бўлиб, уни ҳар бир тарбиячи эътибор билан ўқиб 
чиқиши мақсадга мувофиқдир. Асарда шундай битиклар бор: ―Ўз фарзандинг 
сени ҳурмат қилишини истасанг, сен ҳам ота-онангни ҳурмат қил, чунки сен 
ота-онангга нима қилсанг, фарзандларинг ҳам сенга шундай иш қилади‖. 
Ота-онанинг ҳаѐт чоғлари фарзанднинг энг бахтиѐр, энг масъул ва ғанимат 
дамларидир. Шу боис, уларни рози қилиш ва дуоларини олиш ҳар бир 
фарзанднинг муқаддас бурчидир. Буни оиладан ҳам кўра боғчаларда 
тарбиячи опалари гўдакларнинг мурғак қалбига сингдириши жуда ижобий 
самара беришини изоҳлашга ҳожат йўқ.
Бой маънавий меросимиз негизида қарияларга муносабат асосий ўрин 
эгаллайди. Жажжи ўғил-қизларга тарбия беришда кекса авлодга қанчалик 
кўп меҳр уйғотиб, ҳурмат ҳиссини шакллантирсак улар катталарга шунга 

---

31 
муносиб равишда улғаядилар. Ана шунда аждодлар ва авлодлар ўртасидаги 
ворисликни таъминлашга муносиб ҳисса қўшган бўламиз. Демак, қарияларни 
ҳурмат қилиш, улар соғлом турмуш шароитида яшашлари учун имконият 
яратиб бериш аввало оиладан бошланса, мактабгача таълим муассасаларида у 
изчил давом эттирилади. Оила, она ва бола, қарияларни қадрлаш, кексаларни 
эъзозлаш юртимиз мустақиллиги йилларида чинакам инсоний қадриятларга 
айлангани том маънода бахтимиздир. Муҳтарам Прездентимиз Ислом 
Каримов алоҳида таъкидлаганларидек, ―қайси хонадонда нуроний отахон ѐки 
онахонлар истиқомат қилса, бу оилада, албатта, файзу барака, фаровонлик, 
аҳиллик бўлади. Қариялар – нуроний отахон ва онахонларни, аввало, бой 
ҳаѐтий тажрибага эга, турмушнинг аччиқ-чучугини кўрган инсонлар 
сифатида улуғлаймиз. Инсон кексайгач, унинг кўнгли нозик бўлиб қолади. 
Ҳар қандай муомала ҳам ѐқавермайди. Шундай ҳолларда уларни тушуниб, 
эъзозлаш лозим бўлади. Ота-она фарзандини тарбия қилишда ҳар қанча 
машаққат бўлса ҳам сабр қилган, норози бўлмаган. Аксинча, унга бор 
меҳрини бахшида этган. Фарзанд гўдаклигида ота-онага қанчалик муҳтож 
бўлса, ота-она ҳам кексайганида фарзанди ѐрдамига шунчалик муҳтождир‖. 
Дарҳақиқат, ҳаѐтимиз файзи бўлган нуронийлар ҳамиша эъзозга муносибдир. 
Ҳаѐт қонуни шу: ота-она ѐши улғайиб, кексайган сари ақл доираси тўлиб 
боради, ҳаѐт тажрибаси ортади. Айни вақтда, хасталикларга тез чалинишади, 
ҳолсизланиб қолишади, руҳий ҳолатлари ҳам тез-тез ўзгариб туради. 
Фарзандлар ва қариндошлар ҳар қандай вазиятда ҳам бундай ҳолатни тўғри 
тушунишлари, улар билан муносабатда самимий, мулойим ва ширинсухан 
бўлишлари шарт.
Бола учун жамиятдаги ижтимоий воқеликлар ўзига хос тарбия муҳитини 
яратишга хизмат қилади. Мамлакатимизда ҳар бир йилнинг алоҳида 
номланиши замирида улкан маъно мужассам бўлиб, ўша йиллар доирасида 
ўтказиладиган турли тадбирлар, анжуманлар кичкинтойлар руҳиятига, 
таъбир жоиз бўлса, тарбиясига ҳам таъсир қилмай қолмайди. Айтиш жоизки, 
бу йиллар замирида ҳаѐтнинг турли жабҳаларида миллий маънавиятимиз 
юксалиб, қадриятлар янада қадр топиб бормоқда. Буни аввало ўша 
йилларнинг номларида ҳам кўриш мумкин. 1997 йил – ―Инсон манфаатлари 
йили‖, 1998 йил – ―Оила йили‖, 1999 йил – ―Аѐллар йили‖, 2000 йил – 
―Соғлом авлод йили‖, 2001 йил – ―Оналар ва болалар‖, 2002 йил – 
―Қарияларни қадрлаш йили‖, 2003 йил – ―Обод маҳалла йили‖, 2004 йил – 
―Меҳр ва мурувват йили‖, 2005 йил – ―Сиҳат-саломатлик йили‖, 2006 йил – 
―Шифокорлар ва ҳомийлар йили‖, 2007 йил – ―Ижтимоий ҳимоя йили‖, 2008 
– ―Ёшлар йили‖ ва 2009 йил – ―Қишлоқ тараққиѐти ва фаровонлик йили‖ деб 
номланиши мамлакатимизда муайян соҳалар ривожига хизмат қилади. Бу эса 
ўз навбатида маънавий ривожланиш билан чамбарчас боғлиқ. Халқимиз учун 
кексаларга ҳурмат азалий ибратли қадриятлардан ҳисобланади. Ҳукуматимиз 
истиқлол йилларида қарияларни улуғлаш борасида бир талай хайрли 
ишларни амалга оширди. Жумладан, 2002 йил мамлакатимизда ―Қарияларни 
қадрлаш йили‖ деб эълон қилиниб, ѐши улуғ кишиларга ҳурмат ва эътибор 
янада кучайтирилди. Махсус ишлаб чиқилган Давлат дастури асосида амалга 

---

32 
оширилган улкан бунѐдкорлик ишлари халқимизнинг ѐдидан кўтарилгани 
йўқ. 9 май юртимизда Хотира ва қадрлаш куни сифатида кенг нишонланади. 
Ушбу байрам шарофати билан кекса отахону онахонларимиз халқимиз 
эъзозида бўлиб, моддий ва маънавий жиҳатдан қўллаб-қувватланади. Бу кун 
тарихнинг оғир синовларини бошдан кечирган, фидокорона меҳнат қилган 
табаррук ѐшдагиларга ҳурмат ва эҳтиром кўрсатилади. Халқимизнинг ―Қадр 
кўрсатган қадр топади‖, деган пурмаъно доно ҳикмати амалда намоѐн 
бўлади. Кексаларни қадрлаш, уларга ҳурмат-эътибор кўрсатиш борасида 
бизнинг халқимиздек бағрикенг, меҳр-мурувватли халқ бўлмаса керак. Бу, 
аввало, оилада ва оиланинг бевосита узвий давоми ҳисобланган мактабгача 
таълим муассасаларида жажжи ўғил-қизларнинг ота-онага ғамхўрлиги, 
тарбиячи опаларга меҳрибонлигида ўз ифодасини топади.
Қариси бор уй энг бахтли саналади, бу оилада униб-ўсаѐтган фарзандлар 
тарбиясига барча ҳавас қилиши ҳам бор гап. Оила барқарорлигини таъмин 
этувчи муҳим омиллардан бири нуроний ота-оналарнинг оилаларга, ҳатто, 
маҳалла-кўйга қанчалик файз киритишлари билан изоҳланади. Қариялар – 
хонадонларимизнинг файзи ва фариштаси. Кекса отахон ва онахонлар 
истиқомат қиладиган хонадонларда муҳит ўзгача бўлади. Маълумотларга 
кўра, айни пайтда юртимизда 225 минг нафар 80 ѐшдан, 44 минг нафар 90 
ѐшдан, 8 минг 700 нафар 100 ѐшдан ошган табаррук инсонлар яшаяпти. 
Халқимизнинг қадимий ва шонли тарихини узвий давом эттиришга, шу 
тарихнинг ўчмас саҳифаларини, аждодларимизнинг буюк меросини, қадрият 
ва урф-одатларини ѐшларимизга етказиш, ҳаѐтимизни тобора поклаш ва 
файзу баракали қилишда, бир сўз билан айтганда, уни маънавий 
юксалтиришда, ҳар бир кунимиз маъноли ва сермазмун ўтишида ота-
боболаримизнинг маънавий таъсири беқиѐс эканини изоҳлашга ҳожат 
бўлмаса керак. Кексалар – оила устуни, деган ҳикмат бежиз айтилмаган. 
Нуронийлари бор хонадондаги ѐшлар, биринчи навбатда, уларни эъзозлаб, 
уларнинг иззат-ҳурматларини жойига қўйишлари лозим. Оила билан ҳамиша 
ҳамкорликда фаолият кўрсатувчи мактабгача таълим муассасаларида ҳам 
тарбия пойдевори ана шу муқаддас қадриятларга асосланган ҳолда тобора 
мустаҳкамланиб бориши мақсага мувофиқдир.