Ўзбекистон республикаси фуқаролик кодексига ш а р ҳ 1-жилд

Бир тарафлама битимларнинг амал қилиш механизми.
ЎзР ФКнинг 103- моддасига кўра бир тарафлама битим уни тузган 
шахс учун ҳуқуқ ва бурчларни келтириб чиқаради. У бошқа шахслар 
учун қонунларда ёки бу шахслар билан келишувда белгиланган 
ҳоллардагина мажбуриятлар келтириб чиқариши мумкин. Бир 
тарафлама битим тузиш орқали мажбуриятларни юклатилишининг 
кўҳна мисоли сифатида васият мажбуриятини кўрсатиш мумкин. 
ФКнинг 1132-моддасига мувофиқ васият қилувчи васият бўйича 
меросхўрнинг зиммасига бир ёки бир неча шахс (васият мажбурияти 
юзасидан ҳуқуқ олувчилар) фойдасига бирон-бир мажбуриятни 
(васият мажбуриятини) мерос ҳисобидан бажаришни юклашга ҳақли.
Умумий қоидага кўра, бир тарафлама битимда хоҳиш бир 
вақтнинг ўзида бир неча шахслар томонидан баён этилган бўлиши 
мумкин. масалан, уйнинг сотилиши бўйича ишончнома унинг бир 
неча мулкдорлари томонидан берилиши, танловни ўтказувчилар 
сифатида бир гуруҳ шахслар чиқишлари мумкин. мазкур шахслар бу 
ҳолда битта тараф сифатида иш кўрадилар. Айни вақтда, васият битта 
шахс томонидан шахсан амалга оширилиши шарт (ФК, 1120-м.).

---

299
9-боб. Битимлар
Бир тарафлама битимларга нисбатан, икки ва кўп тарафлама 
битимларнинг ҳақиқийлиги ва ҳақиқий эмаслигига тегишли меъёр-
лар қўлланилади. ФКнинг 103-моддасига мувофиқ бир тарафлама 
битимларга нисбатан, башарти қонун ҳужжатларига, битимнинг 
табиати ва моҳиятига зид бўлмаса, мажбуриятлар ва шартномалар 
тўғрисидаги умумий қоидалар тегишинча қўлланилади.
Тузилиши натижасида бир шахснинг иродаси иккинчи шахснинг 
ҳуқуқ ва мажбуриятларини келтириб чиқарадиган бир томонлама 
битимлар ижтимоий муносабатларни фуқаролик-ҳуқуқий жиҳатдан 
тартибга солиш учун хос эмас. Фуқаролик ҳуқуқларни келтириб 
чиқарувчи, ўзгартирувчи ва бекор қилувчи асосий юридик 
фактлар билан фуқаролик-ҳуқуқий тартибга солиш услубининг 
диспозитивлиги сабабли, икки тарафнинг (икки тарафлама битимлар) 
ёки уч ва ундан кўпроқ тарафларнинг (кўп тарафлама) келишилган 
хоҳишини ифода этувчи ҳужжатлар ҳисобланади.
2.