Ўзбекистон республикаси фуқаролик кодексига ш а р ҳ 1-жилд

4-модда. Фуқаролик қонун ҳужжатларининг вақт бўйича 
амал қилиши
Фуқаролик қонун ҳужжатлари орқага қайтиш кучига эга эмас ва 
улар амалга киритилганидан кейин вужудга келган муносабатларга 
нисбатан қўлланилади.

---

19
1-боб. Фуқаролик қонун ҳужжатлари
Қонун у амалга киритилгунга қадар вужудга келган муносабат-
ларга қонунда тўғридан-тўғри назарда тутилган ҳоллардагина татбиқ 
этилади.
Фуқаролик қонун ҳужжати амалга киритилгунга қадар вужуд-
га келган муносабатлар бўйича бу қонун ҳужжати у амалга кири-
тилганидан кейин вужудга келган ҳуқуқ ва бурчларга нисбатан 
қўлланилади.
Агар шартнома тузилганидан кейин тарафлар учун мажбурий 
бўлган, шартнома тузилаётган пайтдагидан бошқача қоидаларни 
белгилайдиган қонун қабул қилинган бўлса, тузилган шартноманинг 
шартлари ўз кучини сақлаб қолади, қонуннинг аввал тузилган 
шартномалардан келиб чиққан муносабатларга татбиқ этилиши 
кўрсатилган ҳоллар бундан мустасно.
1. шарҳланаётган моддада фуқаролик қонун ҳужжатларининг 
вақт бўйича таъсир қилишига тааллуқли иккита норматив қоида 
белгиланади. Улардан бири янгидан вужудга келувчи ҳуқуқий 
муносабатларни, иккинчиси эса, янги қонун кучга кирганидан сўнг 
ҳам давом этаётган ҳуқуқий муносабатларни қамраб олади.
Умумий қоида сифатида янги қонун фақатгина у кучга 
кирганидан сўнг вужудга келган муносабатларга нисбатан қўлланади 
ва шунга мувофиқ равишда, орқага қайтиш кучига эга эмас.
2. Ўзбекистон Республикасининг 2000 йил 14 декабрда 160-II-
сон ли «Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар тўғрисида»ги қонунининг 
26-моддасига биноан: «Ўзбекистон Республикасининг қонунлари 
ва Ўзбекистон Республикаси Олий мажлисининг қарорлари, 
шунингдек, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг қарорлари, 
агар ҳужжатларнинг ўзида бошқа муддат кўрсатилган бўлмаса, 
расман эълон қилинганидан сўнг ўн кундан кейин кучга киради».
Истисно сифатида қонун, у кучга киргунига қадар вужудга 
келган муносабатларни ҳам қамраб олиши мумкин, агарда бу 
қонунда тўғридан-тўғри назарда тутилган бўлса. Янги қонуннинг 
у кучга киргунига қадар юзага келган муносабатларга татбиқ 
этилишининг икки: тўлиқ ва қисман вариантлари (турлари) мавжуд 
бўлиши мумкин.
Биринчи ҳолда қонуннинг таъсири, у кучга киргунига қадар 
бошқа қонун ҳужжатлари билан тартибга солинган муносабатларга 
татбиқ этилади. шарҳланаётган модданинг иккинчи қисмида айнан 
шу ҳолат (вариант) кўзда тутилган.

---

20
I бўлим. УмУмИй қОИДАЛАР
3. қонуннинг у кучга киргунига қадар юзага келган муно-
сабатларга нисбатан қўлланишининг иккинчи ҳоли шарҳланаётган 
модданинг учинчи қисмида назарда тутилган. У янги қонуннинг 
кучга киргунидан сўнг вужудга келган ҳуқуқ ва мажбуриятларга 
нисбатан қўлланишига тааллуқлидир. Янги қонун кучга кирмасдан 
аввал вужудга келган ҳуқуқ ва мажбуриятларга, жумладан, янги 
қонун кучга кирган пайтда бирон-бир сабабларга кўра амалга 
оширилмай (бажарилмай) қолганларига нисбатан аввал амалда 
бўлган қонунчилик қўлланади.
Кўрсатиб ўтилган қоида янги қонун кучга киргунига қадар 
тузилган шартнома бўйича томонларнинг муносабатларига таъсир 
этмайди (ФК 357-моддасига қ.).