Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси институти

Вайрона уюмлари орасидан йўл очиш. 
Қутқарув ишларини олиб бориш 
учун батамом бузилган иморатлар ҳудудида икки турдаги йўл очиш керак 
бўлади: 
- объектга тузилмаларни олиб келиш учун ва шикастланганларни 
эвакуация қилиш учун магистрал йўллар. 
Коммунал-энергетика тармоқларидаги аварияларни чеклаш ёки 
бартараф этиш. 
Коммунал-энергетика тармоқларидаги авария оқибатларини 
бартараф этишда ихтисослаштирилган тайёргарлик кўрган ва қуролланган 
махсус тузилма мутахассислари иштирок этадилар. Уларга ёрдам бериш учун 
умумий тузилма аъзолари жалб этилиши мумкин. 
Электр тармоқларидаги авариялар электр энергия ўчирилганидан 
кейингина бартараф этилади. Умумий электр энергия тармоқлари ўчирилгандан 
кейин электр энергияни вақтинчалик тиклаш тадбирлари кўрилади. Зилзила 
содир бўлганда, вайрон бўлган ёки ёнғин содир бўлган бино ва иншоотларда 

---

140 
одамларни қутқариш ишлари олиб бораётганларни электр энергия билан 
таъминлаш биринчи даражадаги вазифалардан ҳисобланади. 
Электр энергияси билан таъминлаш ёки авария содир бўлган электр 
энергияси тармоқларини тиклаш имконияти бўлмаган тақдирда кўчма 
электростанциялар ёки энергопоездлардан фойдаланиш зарур. 
Сув тармоқларида содир бўлган авария оқибатларини бартараф этишда 
жойларда вайрона уюмларини тозалаш, шикастланган сув тармоғини тўхтатиш 
керак. Кўчалардаги сув тармоғи қудуқлари, вайрона уюмларида сув пайдо 
бўлиши ва сув қувурларида сув босимининг пасайиши сув тармоқларининг 
бузилганлигини кўрсатади. 
Бино ёки иншоотлар конструкциясидаги мустаҳкам бўлмаган 
қисмларни мустаҳкамлаш ёки бузиб ташлаш. 
Зилзила содир бўлганда, 
деворлар, қаватлар ўртасидаги тўсиқлар, бино ва иншоотларнинг 
конструкциясида ёриқлар ҳосил бўлиши натижасида улар қийшайиб ёки осилиб 
қолиши мумкин. Бундай ҳолатлар аҳоли учун ҳам, қутқарув ишларини олиб 
бораётган тузилмалар учун ҳам хавф солади. Шунинг учун бундай бино ва 
иншоотларнинг констукциялари бузиб ташланиши ёки мустаҳкамланиши 
керак.