Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси институти

Зилзила 
вақтида 
ҳаёт 
хавфсизлигини 
таъминлаш 
учун
нималарга эътибор бериш лозим. 
Хавфсиз хаётни таъминлаш аввало ўзимиздан ва ҳар биримизнинг 
хонадонимиздан бошланади. Шу нарсани алоҳида таъкидлаш лозимки, биз 
сейсмик хавфни камайтира олмаймиз, лекин унинг оқибатида юзага келадиган 
танглик ва қурбонлар сонини анчага камайтиришимиз мумкин.
Ҳар бир босқичда ҳаёт хавфсизлигини таъминлаш учун нималарга 
эътибор бериш лозимлиги тўғрисида қискача тўхталамиз. 
Зилзила содир бўлгунга қадар нима қилмоқ керак? 
Ҳалк тилида «Ўт балоси, сув балоси, бемаҳал фалокат-кулфатдан 
асрасин» деган чуқур фалсафий маънога эга бўлган мулоҳаза мавжуд. Бу, 

---

136 
албатта, яхши ният, яхши истак. Лекин қуруқ ният билан иш битмайди, 
фалокат аримайди. Шунга яраша ҳаракат, тайёргарлик бўлиши зарур. 
Инсоният пайдо бўлибдики, унинг бошига бирорта кулфат тушмагунча, 
аксарият ҳолларда бу тўғрисида ўйламайди, ҳатто ҳаёлига ҳам келтирмайди. 
Боз устига, атроф-муҳитда, қўшни ҳалк, давлатда шундай вазият содир бўлса, 
уни бир маълумот сифатида қабул қилади, ўзи ҳам шу вазиятга тушиб 
қолишлиги, унинг учун маълум чора-тадбирларни кўриши лозимлиги 
тўғрисида ҳам мулоҳаза юритмайди. 
Шундай вазиятлардан бири - зилзила. Тундами, эрта тонгдами, иш 
столидами ер силкинишини сезганимиздаёқ қалбимизни қўрқув ва ваҳима 
босиб, Буюк Яратувчига саждалар қиламиз. Ваҳоланки, биз яшаб турган уй 
(аксарият кўп қаватлилар) аллақачон турли кучга эга бўлган зилзиладан 
маълум даражада кафолатлангандир. 
Турар жой масканлари табиий шароити, жинсларнинг физик-кимёвий 
хусусияти, биноларнинг лойиҳа чизмалари, қатъий ҳисоб-китоблар асосида 
чуқур ўрганиб чиқилгандан сўнг қурилишга рухсат берилади. 
Афсуски, умумий яшаш қоидалари бинолар аҳолига топширилгандан 
сўнг қўпол равишда бузилади. Ҳеч кимга сир эмаски, уйга эга бўлишимиз 
биланоқ ўзимизнинг шахсий эҳтиёжимиздан келиб чиққан ҳолда хоналарни 
ўзгартиришга берилиб кетамиз, қўшимча айвонлар соламиз, гўё «ортиқча» 
туюлган деворлар, бурчаклар олиб ташланади, иккита хона биттага 
айлантирилади. Бундай ҳолатга қатъиян чек қўйиш лозим. 
Акс ҳолда, бино заиф бўлиб қолишига, унинг турли офатларга, ер 
деформацияланишига бардошлилиги камайиб кетишига сабабчи бўламиз. 
Оқибати нималарга олиб келиши ўзингизга аён. 
Бунинг учун уй-жойлардан фойдаланиш қоидаларини, уй тақсимотидан 
олдин ҳар бир яшовчининг ёшини ва ижтимоий савиясини инобатга олган 
ҳолда тушунтириш ишларига жалб қилиб, ўзбилармончилик билан иш 
юритишига йўл кўймаслик керак. 
Кўп қаватли биноларнинг ўзига яраша хусусияти, сейсмик белбоғлари, 
хавфсиз бурчаклари қаерда жойлашганлиги тўғрисидаги эслатмаларни ҳар бир 
хонадон соҳибига етказиш зарур. 
Табиий офатлар тўғрисида, хусусан, зилзила ҳақидаги тасаввурга мактаб 
ўқувчисидан тортиб раҳбар ходимларгача эга бўлиши керак. Бунинг учун,