Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

ИЖТИМОИЙЛАШУВ – (лот. socialis – ижтимоий) индивиднинг жамиятнинг мувофаққиятли ривожланиши учун зарур бўлган намунали хулқ, психологик механизм, социал норма ва қадриятларни ўзлаштириш жараёнидир. И. инсоннинг маданият, коммуникация таъсири остида шаклланиш жараёни, бир–бирлари билан мулоқотда бўлишларини ифодалайди. Бу омилларнинг баъзилари инсоннинг бутун ҳаёти даврида давом этади. Оммавий ахборот воситалари эса, унинг ҳаётининг маълум даврида таъсир қилади.
Тадқиқотчилар боланинг оиладаги ҳаётига аҳамият бериб, эмоционал боғланишларнинг унинг психикаси (руҳияти)га қандай таъсир қилишини ўрганадилар. Эмоционал боғланишлар кўп жиҳатдан шахснинг шаклланишида муҳим вазифани бажаради.
И. ўз тарихига эга. З.Фрейд боланинг ривожланишидаги айрим механизмларга аҳамият беради. Унинг таъкидлашича, боланинг камол топишида, шахс бўлиб шаклланишида ота–оналар билан бўладиган муносабатлари ҳам муҳимдир. З.Фрейд фикрича, боланинг ривожланишида психосексуал даврнинг аҳамияти каттадир. Ж.Пиаже фикрича, шахснинг ривожланишидаги айрим даврлар бўлишини тан олади, лекин бир босқичдан иккинчи босқичга ўтишда ижтимоий таъсир муҳимдир. Унинг таъкидлашича, шахснинг айрим схемалари когнитив структуралар орқали бошқарилгани учун, боланинг ижтимоийлашуви юқорида кўрсатилган структура, схемаларга мослашади. Янги тажрибалар орқали «мувозанат»-лашади.
Т.Парсонс, Р.Бейла ва З.Фрейдлар томонидан киритилган ижтимоий таъсир ва ижтимоий система тушунчаларидан фойдаланиб, ижтимоий объектнинг таъсир натижасида маданиятнинг элементлари, умумий билимлар, ўзининг билимдонлиги, хулқи ёрдамида шаклланишини ифодалаб бердилар.
М.Мид ва Р.Бенедиктлар жамиятдаги маданиятнинг индивид ривожланишининг турли даврида қандай таъсир қилади, бунда ота–оналикнинг таъсири қандайлигини текшириб, ҳар бир давр учун ўзининг и.си тўғри келишини кўрсатиб бердилар.
И. муаммоларига, айниқса, психиологияда кенг аҳамият берилади. Айрим муаллифлар фикрича и. фақат болалик давригагина хос бўлмай, индивиднинг бутун ҳаёти давомида давом этади. Баъзи фикрларга кўра, и. иккиёқлама жараён бўлиб, атрофга ҳам таъсири бор деб, уқтирилади.