Œзбекистон республикаси фанлар академияси

Уч мотивловчи восита билан сўз ясалиш жараёнида қатнашувчи арабча луғавий ўзлашмалар. Журъат, қаноат, ҳаяжон, лаззат каби лексемалар сўз ясашнинг муштарак қолипли бир хил типига мансубдир. Уларнинг сўз ясаш имконияти -ли, -сиз, -лан аффикслари ҳамкорлигида амалга ошади; -ли ва -сиз аффикслари ёрдамида сифат туркумига мансуб луғавий бирликлар ясалади: журъатли, қаноатли, ҳаяжонли, лаззатли; журъатсиз, қаноатсиз, ҳаяжонсиз, лаззатсиз.
-ли аффиксли ясалмалар “ўзакдан англашилган ҳолатнинг мавжудлиги” маъносидаги “N_subs + ли = N_adj” қолипи орқали; -сиз аффиксли ясалмалар эса шу қолипнинг антоними бўлган ёки “ўзакдан англашилган ҳолатнинг мавжуд эмаслиги” маъносидаги “N_subs +-сиз = N_adj” қолипи орқали реаллашади.
Насиҳат лексемаси. Араб тилидан ўзлашган бу луғавий бирликнинг сўз ясаш жараёни -чи, -гўй, -омуз аффикс ва аффиксоидлари билан амалга ошади, бунда от ва равиш ясалади.
Насиҳат мотивловчи асос сифатида от ясалмалар ҳосил қилганда, унга -чи (қолипи: “ўзакдан англашилган амал фаолиятига сингишган шахс” маъносидаги “N_subs + -чи = N_subs”) ва -гўй (қолипи: “ўзакдан англашилган амал фаолиятида устувор бўлган шахс” маъносидаги “N_subs + -гўй = N_subs”) аффикслари қўшилиши билан от ясалади. Насиҳат лексемаси форс-тожик тилидан олинган –омуз унсури билан қўшилганда, равиш ясалади¹. Ясалма “ўзакдан англашилган амал ҳаракат-ҳолат белгисига айланган жараён” маъносидаги “N_subs +-омўз = N_adj” қолипига эга бўлади: насиҳатомуз.
Ушбу бўлимда таҳлил этилган рухсат, талаб, фаҳм, хавотир, қасос, ғазаб, хулоса, ҳукм, ҳаракат, жавоб, кафолат, маълумот лексемаларидан ҳосил бўлган луғавий бирликлар ҳам ўрганилган.
Икки мотивловчи восита билан сўз ясаш жараёнида қатнашувчи арабча луғавий ўзлашмалар. Тамом лексемаси. Бу арабча луғавий бирликнинг сўз ясаш кўлами икки аффикс билан белгиланади: -ла, -ила; -ла аффикси воситасида феъл ясалади: тамомла (қолипи: “ўзак маъносининг иш - ҳаракат жараёнига ўтиши” маъносидаги “N_subs + -ла = V”) .