Ўзбекистон республикаси фанлар академияси “Қатағон қурбонлари хотираси” музейи “ШАҲидлар хотираси” жамоат фонди

Н .К
.)нинг “Ишқ балоси” 
спектакли ўйналди. Шу кечада машҳур татар зиёлилардан 
А.А.Диваев Европа театрининг аҳамияти ҳақида нутқ 
сўзлади. Бу кечага меҳмон сифатида ўзбек зиёлилари ҳам 
таклиф қилинган эдилар. Бундай оилавий спектакллар 
кейинчалик ҳам ўйналиб турди. Чунончи, 1909 йилда ўша 
Еникеевнинг хотини Саодатхонимнинг ташаббуси билан 
бир кеча ўтказилган. Кечада ўзбек театри ташкилотчила- 
ридан бири Абдулла Авлоний ҳам бўлган. Шу куни Ғ.Камол 
(Ғалиақар Камол - татар драматурги -
Н .К .)
нинг “Биринчи 
театр” номли комедияси ўйналган. Ҳамзабой образи ми- 
солида фанатизм ва чиркин феодал тартибларни танқид 
қилувчи бу пьеса ўзбек зиёлиларига жуда ёққан эди”.
Шу йилларда ўзбек-татар ва ўзбек-озарбайжон маданий 
алоқалари изчил давом этиб, Туркистонда нафақат театр 
санъатига бўлган қизиқишнинг кучайиши, балки миллий 
театрни яратиш орзусининг ҳам туғилишига сабаб бўлди.
I, 
3 РАҲМ ОН О В М. Ўзбектеатритарихи. - 1968.- Б . 264.
127
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Бу алоқалар самараси 1916 йил 30 декабрда “Лайли ва 
Мажнун” операсининг Озарбайжон театри режиссёри 
ва артисти Сидқи Руҳилло раҳбарлигида ўзбек театрида 
саҳналаштирилишида, айниқса, яққол кўринди. Озар- 
байжон ва ўзбек театрлари ўртасидаги ижодий ҳамкорлик 
кейин ҳам давом этди. Ўзбек театрининг шаклланиши 
ва ривожланишида Ҳалима Носирова, Холида Хўжаева, 
Сайфи қори Алимов, Қудрат Хўжаев сингари бир гуруҳ 
истеъдодли ёшларнинг 20-йилларда Бокудаги театр тех- 
никумида саҳна сирларини ўрганиб келганлари ҳам катта 
аҳамиятга молик бўлди.
Биз ушбу мақолада ўзбек театрининг туғилишида 
муҳим аҳамиятга эга бўлган янги бошқа бир манба 
тўғрисида фикр юритмоқчимиз.
Ҳар бир миллий маданиятда бўлганидек, ўзбек мада- 
нияти тарихига назар ташлаган киши миллий театримиз 
“илдизлари”ни қўғирчоқ театрининг келиб чиқиши ва 
шаклланиши давридан ахтариши табиий. “Ўзбекистон 
қўғирчоқ театри” (1928) китоби муаллифи М.Гавриловнинг 
юнон муаллифлари тадқиқотларига асосланиб айтишича,