Zbekiston respublikasi axborot texnalogiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

85 - rasm. Moddiy nuqtaning aylana bo`ylab harakati

Nuqta М₀ holatda deb hisoblaymiz. Shu nuqtaga o`tkazilgan А = 0М<sub>0</sub> aylananing radiusi M nuqtaning burchak tezligiga teng tezlik bilan ko`rsatgich yo`nalishida aylanadi. Agar t = 0 da radius gorizontal o`q bilan burchak hosil qilgan bo`lsa, t vaqt o`tgandan so`ng esa ( t + ) qiymatga ega bo`ladi. M nuqta aylana bo`ylab  burchak tezlik bilan harakatlanganda uning tik diametrga proeksiyasi N aylana markazi atrofida garmonik tebranishlar hosil qiladi.

N nuqtaning tik diametr bo`yicha siljishi yoki tebranishi sinus qonuni bilan ifodalanadi:

, (46.4)
bu erda y – M nuqtaning tik diametrga proeksiyasi Н nuqtaning 0 aylana markaziga nisbatan holatidir va tebranuvchi kattalik hisoblanadi.

M nuqtaning 0X o`qqa proeksiyasi ham shunday qonun asosida tebranadi: (46.4) – ifodada t ni t+Т bilan almashtirib, ga tengligini hisobga olsak, M nuqtaning tik diametrga proeksiyasi Н ni 0 nuqt aatrofidagi tebranish qiymatiga ega bo`lamiz va x siljish kattaligining davriy ravishda o`zgarishini kuzatamiz.

Gorizontal o`q bo`yicha vaqtning o`zgarishini, vertikal o`q bo`yicha esa siljishining o`zgarishini keltirsak, siljishning o`zgarishini grafik ravishda tassavur qilish mumkin. Natijada sinusoida qonuniyatini kuzatamiz (86 - rasm).

Bu erda istalgan vertical АВ kesma shu vaqtdagi siljishni ko`rsatadi, А<sub>1</sub>В<sub>1</sub> – amplitudaning maksimal qiymatini, T – tebranish davrini ko`rsatadi.

86 - rasm. Moddiy nuqtaning aylana traektoriyasidagi holatini u o`qiga proeksiyasining garmonik tebranishi
Garmonik tebranishlarning grafik tasvirlash usullaridan yana

biri vektor diagrammalar usuli hisoblanadi (87 - rasm).