Zbekiston respublikasi axborot texnalogiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNALOGIYALARI

VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Fizika 2 fani bo’yicha

Mustaqil ish

Mavzu: Garmonik tebranma harakat kinematikasi va dinamikasi

Bajardi: 810-20 guruh talabasi

Matrasulov Shahzod Shuxrat o’g’li

Tekshirdi: Baxronov Hayot

Garmonik tebranma harakat kinematikasi va dinamikasi

Vaqt o`tishi bilan takrorlanuvchi harakat yoki fizik jarayonlar tebranishlar deb ataladi. Tabiatda va texnikada tebranma harakatlar keng tarqalgandir. Misol uchun soat mayatnigining tebranishi, o`zgaruvchan elektr toki va boshqalar. Shuning uchun tebranma harakatlarning fizik tabiatiga qarab ularni mexanik, elektromagnit va boshqa tebranishlarga ajratish mumkin. Ammo tebranma harakat yoki jarayonlar turli bo`lishiga qaramay, ularning barchasi umumiy qonuniyatlar asosida yuzaga keladi.

Jism yoki fizik jarayon muvozanat vaziyatiga ega bo`lishi zarur va uni shu holatidan chiqarish va avvalgi vaziyatiga qaytaruvchi kuchlar mavjud bo`lishi kerak. Agar jism dastlab olgan energiyasi hisobiga muvozanatdan chiqib, tashqi kuch bo`lmagan holatida o`z tebranishlarini ancha vaqt amalga oshirib tursa, bunday tebranishlar erkin yoki xususiy tebranishlar deb ataladi. Ular orasida eng sodda ko`rinishi garmonik tebranishlardir.

Garmonik tebranishlarda tebranuvchi kattaliklar vaqt o`tishi bilan sinus yoki kosinus qonuniyatlariga bo`ysungan holda o`zgarishi kuzatiladi:

, (46.1)
bu erda y – tebranuvchi kattalik, A - tebranuvchi kattalikning amplitudasi (maksimal siljishi), - doiraviy yoki siklik chastota,t = 0 vaqtdagi tebranishning boshlang`ich fazasi, , t – vaqtdagi tebranish fazasi.

Garmonik tebranuvchi tizimning ayrim holatlari tebranish davri deb ataluvchi - T vaqtdan so`ng takrorlanib turadi. Bu davr ichida tebranish fazasi 2 ga o`zgaradi, ya’ni:

Bu erdan tebranish davri quyidagiga teng bo`ladi: , (46.2)
Tebranish davriga teskari bo`lgan kattalik, birlik vaqt ichidagi to`la tebranishlar sonini belgilaydi va u tebranishlar chastotasi deb ataladi: , (46.3)
Chastota birligi Gers hisoblanadi va 1 Gers - 1 sekund davomida 1 sikl tebranish sodir bo`lishini ko`rsatadi.

Garmonik tebranishlarga bir misol keltiramiz. M nuqta A radiusli aylana bo`ylab burchak tezlik bilan tekis harakatlanayotgan bo`lsin (85 - rasm). Harakat boshlanishida, t = 0 da