Ўзбекистон республикаси автомобиль йўллари давлат қЎмитаси

–
горизанталларнинг баландлиги ва масофаларга кўра тасвир олиш 
нуқталарини вертикал бурчаклари ҳисобланади; 
–
ҳисобланган бурак қийматини вертикал доирада белгилаб, асбоб 
балнадлигига тенг бўлган тўрлар иплприниг марказига тўғрилаб рейка 
жойига ўрнатилади.Бу ҳолатда рейканинг таги горизонталнинг лойиҳа 
баландлигини кўрсатади; 
–
шу усулда ҳосил этилган нуқталар жойида қозиқлар билан 
бириктирилади. 
Тахеометрик усул билан режаланган вертикал планировка лойиҳа 
балнандлигини жойида ўрнатижга ва машиналарни ишлашида режалаш 
нуқталарини жойида сақлашга квадратлар усулидан фарқли ўлароқ кўпроқ
имкон яратади. 
Лазер нури билан бошқариш усули.
Аэродромларни планировкасида 
ушбу усулда оптик квантли генератор ОКГ – 13 асосида яратилган СКП – 1 
тизимидан фойдаланилади. 
Тизим узатгувчи ва бирнеча қабул қилувчи ускуналарда иборат бўлиб, 
улар назорат қилувчи машина ва механизмларнинг (бульдозер, автогрейдер, 
скрепер ва ҳ.к.) ишчи органларига ўрнатилади. 
Горизонтал нурли таянч текислик барпо этувчи узатувчи ишланаѐтган 
худуднинг марказига қилувчи ўрнатилади, Таянч текистликнинг баландлиги 
Н
оп
реперга боғланади. Беш фотоэлементли қабул қилувчи мослама механизм 
холатини аниқлашга ±10 см хатолик билан оператор томонидан аниқлашга 
имкон яратади. Қабул қилувчи мосламаларнинг ишчи органлардаги холати 
механизмларни турли лойиҳа баландликлар 
Н
пр1
, Н
пр2
 
бўйича иш олиб 
боришга имкон яратади. 
V.25.7. Сунний цемент бетон қопламаларини ѐтқизишдаги геодезик 
ишлар 
Аэродромарни сунний бетон қопламалари юқори иш унимдорлигига эга 
бўлган 
Автогрейдлар 
(ДС – 100, ДС – 110, Wirgen туркимидаги) релъсда ѐки 
релъсиз ҳаракатланувчи бетон ѐтқизувчи машиналардан фойдаланиб 
қопланади. Бетонлаштириш қаторлаб эни 7–7,5 м оралиғида ѐтқизалинади. 
Релъсиз бетонѐтқизувчи
машиналар олдиндан берилган йўналишда 
лойиҳа сиртининг юзасидан тортилган ингичка копирка сим бўийча 

---

128 
ҳаракатланади. Симлар СУҚУТ ўқи бўйича икки томонга 7–7,5 м тортилади. 
Икки тортилган симлар натижасида тасманинг эни бўйича 28, 30 м жойини 
бетон билан қамраш имконини беради. 
Релъсли бетонѐтқизувчилардан фойидаланишда қурилиш ишларининг 
сифати бетон қуйиладиган қолипи рельс шаклининг ўрнатиш аниқлигига 
боғлиқ бўлади (25.11-расм). 
25.11-расм. СУТ бетонлаш 
Релъс қолиплар тасманинг ўқига паралел бўлган кўндаланг шаклида 
ўрнатилади. Уларнинг оралиқ масофалари бетон плитанинг яхлитланган 
энининг узунлигига тенг этиб олинади.
 
Релъс шаклнинг лойиҳа баландликлари нивелирлаш орқали амалга 
оширилиб, асосни чўкиши ҳисобга олинган ҳолда, 2 – 3 см захира билан 
белгиланади. 
Релъс шаклларни ўрнатиш вақтида ҳарорат ва кенгайиш торайиш 
чокларининг планли режалашлар ҳам бажарилади. 
Бетон ва бетон пардозлаш ишларидан сўнг ижлоя нивелирлаш ишлари 
бетон юзасига рейкани қўйиб бажарилади. Ушбу ўлчашда ўлчанган миқдор 
билан лойиҳа баландлигини фарқи ±10 мм ошмаслиги талаб қилинади. Акс 
ҳолда машина орқага қайтарилиб релъс қолиб тўғриланади ва ҳали қотиб 
улгирмаган бетоннинг сатҳи тўғриланади. 
Йиғма темир бетон плиталарни тасмада ѐтқизишда, плиталарнинг 
бурчак учларини планли ва баландлик бўйича режалаш ишлари олиб 

---

129 
борилади. Плита ѐтқизилгандан сўнг, туташ жойларинин назорати 
ўтказилади. Нивелирлаш натижасида ўйиқ ѐки туртиб чиққан жойларининг 
баландликлари ±2 мм ошмаслиги талаб этилади.