Ўзбекистон Республикаси алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги

2. Табиий тусдаги фавқулодда вазиятлар
шараитида ҳатти - ҳаракатлар.

Таъкидлаш лозимки, табиий тусдаги фавқулодда вазиятлар Республикамизда зилзила, кўчки, тошқин, сел, қор кўчкиси, кучли шамол ва довуллар шаклида намаён бўлмоқда.
Ҳар қандай фавқулодда вазиятларда хатти-ҳаракатлар хавф содир бўлгунча, хавф ҳолатидаги ва ундан кейинги ҳаракатлар йиғиндисидан иборат бўлади.
Зилзила - ҳолатидаги ҳаракатларнинг биринчи босқичи ўй ва корхоналарда хавфли жойларни аниқлаш, зарур ҳужжат ва буюмларни тайёрлаш, барча коммуникация тармоқларини ўчириш ва хонадан тез чиқишга халақит берувчи ҳолатларни олдини олиш бўлса, иккинчи босқич эса зилзила пайтида харакатни тўғри ташкил этиш ва хавфли зонадан зудлик билан чиқишдир. Учинчи босқичда эса саросимага берилмасдан вазиятни хотиржам баҳолаш ҳамда биринчи ёрдамни ташкил этишга киришишдан иборат.
Сел ва кўчки хавфи мавжуд ҳолларда хавфли жойларни олдиндан билиб олиш харакатларни тўғри ташкил этиш имконини беради. Бу борада ахборот ва маълумотларни ўз вақтида аниқ қабул қилиш муҳим аҳамиятга эга. Чунки, ҳаракатни ташкил этишда сел ва кўчкиларнинг йўналишини аниқ билиш ташкилий ишларнинг асосидир.
Охирги йилларда турли мамлакатларда бўлгани каби республикамизда ҳам кучли шамол ва туфон ҳолатлари қайд этилмоқда. Мисол тариқасида 2005 йилда содир бўлган воқеаларни кўрсатиш мумкин. Бу ҳолатларда ҳаракатлар шамол натижасида йиқилиши мумкин бўлган дарахтлар ва бинолардан сақланиш, оби-ҳаво марказидан берилаётган маълумотларга қатъий амал қилиш, шу асосда ҳаракатларни ташкил этиш билан боғлиқ.


26-расм. Сел ва кучки ҳолатида харакатлар схемаси.

3.Техноген турдаги фавқулодда вазиятлар
пайтидаги ҳатти ҳаракатлар.

Техноген хусусиятдаги фавқулодда вазиятлар ёнғин, портлаш, транспортдаги авариялар, кимёвий зарарланиш, радиация, ва ҳалокатли сув босишлар шаклида намоён бўлади.
Бу вазиялар ичида энг кўп иқтисодий зарар келтирувчи хавф- ёнғинлардир.
Ёнғинларнинг келиб чиқиши бир қатор сабабларга боғлиқ. Энг асосийси эса, техника хавфсизлиги қоидаларига риоя қилмасликдир. Ёнғин ҳолатида бўладиган харакатларнинг асосини ўт учириш мосламалари, асбоблари ва ускуналаридан тўғри фойдаланишни ташкил этиш ҳисобланади. Айниқса, ёнғин ҳолатида портлаш хавфи мавжуд бинолардаги ҳаракатларни ташкил этиш маълум харакат тизимига амал қилишни тақоза этади.