Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси тошкент ахборот технологиялари университети

Бошқарув объектлари - бу корхоналар, меҳнат жамоалари, ходимлар, 
меҳнат қуроллари ва буюмлари кўринишидаги ишлаб чиқариш омиллари, 
табиий бойликлар, илмий-техникавий ва ахборот қувватларидир. 
Корхона ишлаб чиқариш менежментининг марказий бўғини 
ҳисобланади. Ҳар бир корхона маҳсулот, товарлар хизматлар ишлаб 
чиқаради, асосий фаолиятни амалга оширади. Корхонани бошқаришга 
ташкилотда товарлар ёки хизматлар, билимлар ёки ахборот ишлаб 
чиқаришидан қатъий назар ишлаб чиқаришни бошқариш асос қилиб олинади.
Ҳар қандай ижтимоий-иқтисодий маҳсулот ишлаб чиқариш учун 
ишлаб чиқариш омилларидан, иқтисодий бойликлар: ишчи кучи, жиҳоз 
(қурол), хом ашё, ашёлар, ахборот, пул маблағларидан фойдаланиш зарур. 
Бинобарин, корхонани бошқариш ходимларни, ишлаб чиқариш 
воситаларини, ишлаб чиқариш, молиявий, технологияк ресурсларни 
бошқаришдан иборат.
Ишлаб чиқаришни амал қилиши учун дастлабки ашёларни олиш ва 
ишлаб чиқилган маҳсулотни сотиш зарур. Шу ердан таъминот ва сотувни 
бошқариш, корхонада тегишли хизматларга, ҳозирги замон тили билан 
айтганда логистика хизматларига эга бўлиш зарурияти келиб чиқади.
Ишлаб чиқаришни бошқариш деганда ишлаб чиқариш доирасида 
амалга ошириладиган раҳбарлик, ташкилотчилик ва маъмурий характердаги 
алоҳида фаолият тушунилади. Бундай бошқаришда:
- 
ижтимоий-иқтисодий 
- 
ташкилий-техник томонлар фарқ қилинади.
Бу ҳар иккала томонлар ўзаро боғлиқдир, лекин ишлаб чиқаришнинг
боришига ижтимоий иқтисодий томон ҳал қилувчи таъсир кўрсатади, чунки 
ишлаб чиқаришни бошқариш энг аввало, инсонларни, уларнинг меҳнатини 
бошқаришдир.Корхона муайян сифатга эга, андозаларга, қабул қилинган 
меъёрларга, техник шароитларга мос келувчи маҳсулот ишлаб чиқариши 
шарт. Демак, корхонани бошқариш ишлаб чиқариладиган маҳсулот сифатини 
бошқаришни ҳам ўз ичига олади, бу эса ўз навбатида технологик 
жараёнларни бошқаришни талаб этади.
Корхонага раҳбарлик қилишда ишлаб чиқаришнинг барча омиллари ва 
фойдаланиладиган бойликларнинг барча турларини бошқариш муҳимдир, 
бироқ ходимларни, кадрларни бошқариш, ҳеч шубҳасиз, етакчи ўринни 
эгаллайди. Корхона тузилмасининг ўз ичида бўлимлар, цехлар, участкалар, 

---

215 
бўлинмалар, лабораториялар, секторлар ва бошқа кичик бўлинмаларни 
ажратиб қўядилар, улардан ҳар бири ўз бошқарув органларига эга. 
Юқорида 
баён 
этилганларнинг 
барчаси 
ишлаб 
чиқариш 
менежментининг асосини ташкил этиб, унинг предмети (мавзуси) 
ҳисобланади. Шундан келиб чиққан ҳолда ишлаб чиқариш менежментини 
корхона иқтисодиётини бошқариш шакл ва услублари, унинг ишлаб 
чиқариш, тижорат ва молиявий фаолиятида самарали натижаларга эришишга 
йўналтирилган тизими сифатида белгилаш мумкин.
Ишлаб чиқариш менежментининг ҳар бир субъекти, одатда, 
бошқарувнинг ўз технологиясини қўллайди. Бироқ, шу билан бир вақтда, 
корхона иқтисодиётини бошқаришда вазифалар ўзаро ҳамкорлигининг 
бошқарув жараёни мантиқий изчиллигига асосланган муайян мантиқ мавжуд. 
Унинг негизида эса ўтган давр ичида корхона фаолияти кўрсаткичлари 
таҳлилининг натижалари, унинг ички ривожланиш тенденциялари, унга 
ташқи муҳитдан берилган мақсад ва чекловлар ётади.
Шундай қилиб, бошқарув жараёнининг учта вазифаси яққол кўзга 
ташланади: