Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация теҳнологиялари давлат қЎмитаси

Таълим сифатини ўлчаш хамда бахолаш шакли ва методлари.
Режа:

1. 
   Таълим сифатини бахолаш тамойиллари.
   
2. 
   Таълим сифатини бахолаш шакллари.
   
3. 
   Таълим сифатини бахолаш методлари.
   

Педагогик фаолият ташкилотчиларига ҳар доим таълим жараёни унинг натижаларининг ҳусусиятлари ва таркибий қисмларини ўрганиш хамда таҳлил қилиш тўғри келади.
Бироқ амалиёт, объектнинг айрим ҳусусиятларинигина ҳисобга олиш ва ўлчаш мавжудлигини кўрсатади. Шу боис, ТМ ни бошқарув ҳодимлари учун муайян бошқарув қарорларини қабул қилишда зарур бўлган миқдорий бахоларни қўлга киритиш бошқарув амалиётида энг мураккаб муаммолардан бири ҳисобланади. Унинг хал қилиниши бошқарув ҳодимлари ва мухандис – педагог ҳодимларда объект сифатини бахолашнинг миқдорий методларини ўрганадиган фан – квалиметрия асосларини билиши зарур. Ҳар қандай объект сифатини бахолаш маълум принципларга риоя қилиш асосида амалга оширилади. Қуйидаги тамойиллар таълим сифатини бахолаш учун энг мухимлари ҳисобланади.

1. 
   Объект сифатини аниқ ифодаланган мақсад асосида тадқиқ қилиш.
   
2. 
   Ўрганилаётган объект кўрсаткичларининг андозасини, таянч қийматини аниқ танлаш.
   
3. 
   Ҳар бир конкрет холатда объект ҳусусиятларининг салмоғи, ахамиятини аниқлаш.
   

Бугунги кунда маҳсулот ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш квалиметрияси – фаннинг етарлича олға кетган сохасидир. Энг аввало квалиметриянинг таълимга тадбиқ қилса бўладиган тушунчалари кўриб чиқамиз. Илмий манбаларда умумий квалиметрия тушунчалари тизимига:

• 
  ҳусусият;
  
• 
  сифат ва миқдор;
  
• 
  самарадорлик;
  
• 
  мақсад;
  
• 
  натижа;
  
• 
  ўлчов;
  
• 
  бахолаш;
  
• 
  кўрсаткичлар киради.
  

Ушбу тушунчаларни таълим квалиметриясига хам тўлиқ тадбиқ қилса бўлади. Бу ерда юқоридагилардан ташқари, педагогик усул ва метод, ўзини – ўзи аттестациялаш, аттестация, педагогик назорат ва бошқа тушунчалар хам қўлланилади.

1. 
   Ҳусусият – ҳар қандай объектни фарқ қилувчи, объектив ўзига хослиги. У маълум холатларда намоён бўлади. Бундай холда объект холати хақида мулохаза юритамиз. Таълим сифатини бошқаришда объектнинг барча ҳусусиятлари орасида энг мухимларини ажратиб оламиз. Объект ҳусусиятлари икки тоифага бўлинади:
   

1. 
   Атрибутив
   
2. 
   Функционал
   

Атрибутив ҳусусиятларга педагоглар ва таълим олувчиларнинг инсоний сифатлари гуруҳи, унинг ирси, ёш – жинсий, индивидуал – типик ҳусусиятлаи киради.
Функционал ҳусусиятлар. Инсонда конкрет фаолият бажарилаётганда бу ҳусусият номоён бўлади. Бу ҳусусиятлар педагоглар ва таълим олувчиларни шахс хамда фаолият субъекти сифатида тавсифлайди.

2. 
   Сифат – мураккаб ҳусусият, объект ҳусусиятлари кўрсаткичи. Ҳар бир объектда ўзининг маълум эхтиёжларини қондирувчи ҳусусиятлари мажмуи бўлади. Чунончи, ТМ бошқарув ҳодимлари, ҳодимлар, таълим олувчилар, уларнинг бошқарув, педагогик, ўқув – касбий фаолиятини бажаришлари учун зарур ва етарли бўлган ҳусусиятларга эга бўлишлари лозим.
   

Тузилмавий нарса бўлган сифат турли даражадаги ҳусусиятлар мажмуидан иборат. Бунда энг юқоридаражада – сифат, энг қуйи даражада – оддий ҳусусиятлар туради. Объектнинг сифат холатини доимий бўлмасдан, янги ҳусусиятлар пайдо бўлиши билан аста – секин ўзгариб боради.

3. 
   Миқдор – бу “предметлар, ҳодимларнинг ўлчанадиган ҳусусиятларининг ифодаланганлик даражаси, уларнинг ўлчов тавсифи” (В. Невский, П. Худоминский).
   

Объект сифатининг миқдорий тавсифи униниг ҳусусиятларини ўлчаш йўли билан юзага келтирилади. Миқдор хам ўз навбатида иккига ажратилади.

1. 
   Экстенсив миқдор.
   
2. 
   Интенсив миқдор.
   

1.