113
салбий оқибатларини бартарф қилиш ва юзага келиши мумкин бўлган
ҳолатларни олдини олиш каби масалаларни кўндаланг қилиб қўймоқда. Бунда
асосий эътибор инсон ва табиат ўртасидаги муносабатни ўзаро
мувофиқлаштиришга, экологик таълим –тарбияни яхшилаш ва олий таълим
муассасаларида малакали экологларни етиштириб чиқарилишига қаратилади.
Бу соҳада талаб даражасида ижобий натижага
эришиш учун эса албатта
таълим тизимини тубдан ислох қилиш, хусусан замонавий ахборот ва
интерфаол таълим технологияларидан фойдаланиш зарур.
Интерфаол технологияларни қўлланилиши таълим жараёнининг
интенсивлигини оширувчи факторлардан биридир, ахборот ва интерфаол
технологиялар асосида олиб борилган ўқув машғулотлари
талабаларни
мавзуни янада чуқур тушуниш, шахсий фикр мулоҳазаларини билдириш ва
берилган маълумотлар асосида хусосалар чиқара олишларига имконият
яратади. Мана шундай замонавий интерфаол таълим технологияларидан бири
– бу кейс стадидир.
Кейс стади таълим соҳасида ХХ-асрнинг ўрталаридан бошлаб қўлланила
бошланди. Бу технология ҳаётий, реал ва муҳим муаммоли ҳолатни ечимини
топишга асосланади. Кейс – стади талабаларга мукаммал билим ва малакага
эришиш; муаммони ечиш учун ахборотларни таҳлил қилишни ўрганиш;
муқобил ечим вариантларини таклиф қила олишни ўрганиш; «гурухда»
биргаликда ишлаш ва ижодий фаолият олиб боришимконини беради. Кейс
усули қуйидаги ўзига хосликларга эга:
Жараённи тадқиқ қилиш босқичи.
Жамоа бўлиб ўқитиш ёки гуруҳда
ишлаш
Шахсий, гуруҳ ва жамоа фикрининг ўзаро мутаносиблиги.
Лойиҳавий технологияларнинг ўзига хос хилма-хиллиги.
Муваффақиятга эришиш учун талабалрни рағбатлантириш.
Кейс – бу ягона ахборот тизими бўлиб, уч қисмдан иборат: Кейсни
таҳлил қилиш учун керакли бўладиган ёрдамчи маълумот, аниқ ҳолат изоҳи ва
кей учун вазифа.
Кейсларни қуйидаги турлари мажуд
Босма кейс ( графиклар, жадваллар, диаграммалар, иллюстрациялар, ва
уни яққол намоёе қилувчи воиталарни ўз ичига олиши мумкин).
Мультимедиа - кейс (ҳозирги кунда энг кенг тарқалган, таълим
тихимини техник таъминотига боғлиқ).
Видео кейс ( фильм, аудио ва видео материалларни ўз ичига олиши
мумкин). Бунда кейсни таҳлил қилиш учун тақдим этилаётган
видео
материаллар уни ечимини топиш учун етарли бўлиши керак.
«Кейс-стади» бошқа педагогик технологиялар усуллари билан у бошқа
педагогик технологиялар усуллари билан уйғунлашган ҳолда қўлланилганда
ҳам ижобий самара беради.
Кейс-усулига
бирлаштирилган усул
Кейс-усулидаги ўрни
Моделлаштириш
Ҳолатнинг моделини яратиш
114
Тизимли таҳлил
Ҳолатни тизимли фараз қилиш ва таҳлил
қилиш
Ақлий тажриба
Ҳолат ҳақида аклий ўзгаришлар орқали
билимга эга бўлиш
Мунозара
Муаммо ва уни ҳал қилиш бўйича фикр
алмашиш
Изоҳлаш усули
Ҳолатни изоҳлаш амалга оширилади
Муаммоли усул
Холатни асосида ётган муаммони
аниқлаш
Ўйинли усуллар
Ҳолат иштирокчиларининг ҳулқи ҳақидаги
тасаввурлар вариантларини ишлаб чиқиш
«Ақлий ҳужум»
Ҳолатга
тааллуқли
ғоялар,
фикрларни
умумлаштириш
Кейс-стади усулининг таълим жараёнида
берадиган ижобий натижаси
шундан иборатки, талаба реал учраши мумкин бўлган муаммо, ҳолат билан
танишади, уни таҳлил қилади, берилган маълумотлар ва шахсий билим-
малакасига асосланиб унинг ечимини топишга ҳаракат қилади.
Экологик муаммолар струтураланмаган муаммолар сирасига киради.
Шу маънода экологик муаммолар қатор ўзига хосликларга эга: қабул
қилинадиган қарорлар келажакка тааллуқли, муаммолар кенг диапазонли
хилма – хилликка эга, қабул қилинадиган қарорлар катта миқдорда ресурслар
сарфланишини талаб қилади ва хавф элементларига эга,
муаммолар ички
мураккабликка эга. Қарор қабул қилиш усули барча вариант қарорларни
ўрганиб чиқишни ва энг мақбул қарорни қабул қилишни тақозо этади.
Экологик муаммоларни ҳал қилишда кейс-стади усули қуйидаги босқичларни
ўз ичига олади:
Экологик муаммони ажратиш;
Экологик муаммони кўриб чиқишда амалга ошириладиган мантиқий
қадамлар кетма-кетлигини аниқлаш;
Экологик муаммони ҳал қилиш жараёни:
вазифни белгилаш ва мақсадни аниқлаш;
муқобил вариантларни санаб чиқиш ёки ишлаб чиқиш;
муқобил вариантларни таҳлил қилиш, танлаш;
натижаларни тақдим этиш.
Юқоридагиларни амалга ошириш учун, яъни аниқ бир муаммо бўйича
ишлаб чикилган муаммоли вазиятни ҳал этиш учун албатта турли хилдаги
маълумотлар манбаидан фойдаланилади. Булар илмий мақолалар, илмий
ҳисоботлар, илмий – оммабоп адабиётлар,
тезкор маълумотлар, оммавий
ахборот воситаларининг маълумотлари, Интернет ресуслари ва тақдимотлар
бўлиши мумкин.
Ривожланган мамлакатлар тажрибаси шуни кўрсатадики, кейс стади
усулини «Экология» фанини ўқитилишида қўлланилиши талабаларга
муаммоли вазиятни таҳлил қилиш жараёнида катта ҳажмдаги маълумотларни
қисқа вақт ичида таҳлил қилиб, муаммонинг энг
афзал ечимини топи шва уни
115
тадбиқ қилиш натижасида олинадиган натижалар бўйича қарорлар чиқаришни
ўрганишларига имкон беради.
Do'stlaringiz bilan baham: 
