Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги муҳаммад ал-хоразмий номидаги

 
TIBBIYOT MUASSASALRIDA BEMORLARNI SHAXSIY KASALLIK 
VARAQALARINI YURITISHDA AVTOMATLASHTIRILGAN 
TIZIMLARDAN FOYDALANISH 
J.B. Sulaymonov (M.Ulug‘bek nomidagi O‘zMU) 
XX asrning soʻnggi yillarida jahon miqiyosida turli axborot tizimlarining 
yaratilishi hamda turli sohalarda kompyuter texnologiyalarini keng ommalashuvi 
XXI asrga kelib yanada rivojlanganligini koʻrishimiz mumkin. Bugun yaratilgan 
biror texnologiya bir necha kunlardan soʻng eskirib qolganligini koʻrishimiz mumkin. 
Bu esa turli kompyuter texnologiyalarni juda tez, jadal suratlar bilan 
rivojlanayotganidan dalolatdir. 
Axborot texnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora ortib 
borishi maʻlumotlarning tez oʻzgarishi kabi holatlar insoniyatni bu maʻlumotlarni oʻz 
vaqtida qayta ishlash choralarini qidirib topishga undaydi. Maʻlumotlarni saqlash, 
uzatish va qayta ishlash ucun Berilganlar bazasi yaratish, soʻngra undan keng 
foydalanish bugungi kunda dolzarb boʻlib bormoqda.
Davlatimizda kompyuter va axborot-kommunikatsion texnologiyalari jadal 
surʻatlar bilan rivojlanishni boshladi, turli tarmoqlar, maʻlumotlarni joʻnatish, internet 
tarmogʻiga ulanish kengaydi. Soʻnggi yillarda mamlakatimizda kompyuterlashtirishni 
yanada rivojlantirish, turli sohalarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng 
joriy etishga alohida eʻtibor qaratilmoqda. 
Bemorning kasallik varaqasi bemorning sog'lig'iga oid ma'lumotlarning asosiy 
ombori hisoblanadi. 
Tibbiy kasallik varaqa - bu bemorning tarixi, klinik natijalari, diagnostik test 
natijalari, operatsiyadan oldingi va keyingi parvarish, bemorning rivojlanishi va dori-
darmonlari haqida batafsil maʻlumot beradigan hujjat. Toʻgʻri yozilgan boʻlsa, 
eslatmalar davolanishning toʻgʻriligi toʻgʻrisida shifokorni qoʻllab-quvvatlaydi.
Tibbiy kasallik varaqasini yuritish tibbiyot xodimi va uning bemorlari 
manfaatiga xizmat qiladi. Davolaydigan shifokor uchun uning qaramogʻidagi 
bemorni boshqarishni toʻgʻri hujjatlashtirish juda muhimdir. Tibbiy yozuvlarni 
yuritish fanga aylandi. Tibbiy beparvolikning aksariyat qismini tarqatish kaliti tibbiy 
yozuvlar sifatiga bogʻliq. Yozuvlarni saqlash - bu shifokor davolanishning toʻgʻri 
bajarilganligini isbotlashning yagona usuli. Tibbiy yozuvlar koʻpincha haqiqatning 
yagona manbai hisoblanadi. Ular xotiradan koʻra ancha ishonchli boʻlishi mumkin.
Milliy 
va xalqaro darajadagi 
intensiv saʻy-harakatlarga qaramay, 
rivojlanayotgan mamlakatlar aholisining sogʻliqni saqlashga boʻlgan asosiy 
ehtiyojlari 
hali 
ham qondirilmagan. Sogʻliqni saqlash boʻyicha asosiy 
maʻlumotlarning etishmasligi bemorlarni parvarish qilish va kasalliklarning oldini 
olish uchun mavjud boʻlgan cheklangan resurslarni taqsimlash uchun ratsionallikni 
shakllantirish va qoʻllashda qiyinchiliklarga olib keladi. 

---

173 
So'nggi bir necha o'n yilliklar ichida sog'liqni saqlash sohasidagi ko'plab 
texnologik yutuqlarga qaramay, bugungi kunda bemorlarning kasallik varaqalari 
yuritish 50 yil oldingi bemorlarning kasallik varaqalarini yuritishga o‘xshaydi. 
Ushbu kamchiliklarni bartaraf etib va bemorlarning kasallik varaqalarini 
yuritishda avtomatlashtrishgan tizimlardan foydalanilsa mamlakat sog'liqni saqlash 
tizimini takomillashtirishga katta hissa qo'shadi. Bemorlarning avtomatlashtirilgan 
tibbiy kasallik varaqasi tibbiyot xodimlariga bemorning kasallik tarixi haqida tezroq 
ma'lumot olish shifokor ishini smaradorligini oshiradi. 
Bemorlarning kasallik varaqalarini yuritishga qaratilgan birinchi qadam bu 
bemorlar yozuvlarini foydalanuvchilarni, uni yaratish va saqlash uchun mavjud 
texnologiyalarni va undan foydalanishdagi to'siqlarni sinchkovlik bilan o'rganishdir.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimlarining qoʻllanishi ilmiy bilimlarni va amaliy 
tajribalarni, ijtimoiy jarayonlarni amalga oshishi hamda tashkil etishda foydalanish 
uchun tartiblashtirish imkonini yaratadi. Oʻz navbatida avtomatlashtirilgan axborot 
tizimlarining quyidagi hossalarida oʻz aksini topgan: 

Jamiyatning axborot resurslarini faollashtirish va samarali foydalanish 
imkoniyatini beradi, bu esa boshqa turdagi resurslarning tejalishiga olib keladi; 

Ijtimoiy va iqtisodiy jarayonlarning muhim intellektual funksiyalarini amalga 
oshiradi; 

Axborotli 
jamiyatning 
shakllanishi 
davrida 
axborotli 
jarayonlarni 
optimallashtirishni, koʻp hollarda esa avtomatlashtirish imkonini beardi; 

Yangi bilimlarni yaratish, toʻplash, tarqatish jarayonlarida asosiy roʻl oʻynaydi 
va hokazo. 
Muayyan avtomatlashtirilgan axborot tizimlarini yaratish uchun uning tuzulishi 
uch qismdan iborat boʻlishi talab qilinadi: 

Texnik vositalar majmuidan – hisoblash, kommunikatsiya va tashkiliy texnik 
vositalardan iborat; 

Dasturiy vositalar tizimidan – system va programm taʻminotidan iborat; 

Tashkiliy-uslubiy taʻminot tizimidan – muaayyan avtomatlashtirilgan axborotli 
tizimdan foydalanish uchun boshqaruv va texnik hodimlarga moʻljallangan meyoriy-
uslubiy va qoʻllanma hujjatlardan iborat. 
Shu jarayonlarni hisobga olgan holda tibbiyot muassasalrida bemorlarni shaxsiy 
kasallik varaqalarini yuritishda avtomatlashtirilgan tizimlardan foydalanish juda 
muxum va samarali. 
Ushbu maqolaning asosiy maqsadi bemorlar anketasini avtomatlashtirilgan 
tizimini yaratishdan iborat. Asosiy vazifasi bemor saytga kirib oʻzi uchun qulay 
boʻlgan tibbiyot muassasasini tanlab boʻlgandan keyin oʻzi tanlagan shifokorni 
qabuliga shifokorning vaqtiga qarab yoziladi va birinchi koʻrikdan soʻng tizim 
avtomatik ravishda anketani toʻldiradi. Bemor saytdan foydalanish uchun oldin 
registratsiyadan oʻtadi va oʻzi uchun login parol oladi. Ushbu login va parol orqali 
foydalanuvchi hohlagan vaqtda satyga kirib sayt yangiliklaridan xabardor boʻlishi va 
davolanishga extiyoj sezsa shifokorlarni reytingi boʻyicha tanlashi mumkin yoki oʻzi 
yashab turgan hududga yaqin boʻlgan joydan shifoxonani tanlashi mumkin. 

---

174 
Tizim uchun qoʻyilgan asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: 
• Bemorlarning shifokorlar qabuliga on-line yozilishini taʻminlash; 
• Bemorlar ankatasini avtomatik shakllantirish; 
• Bemorlar anketasiga ixtiyoriy vaqtda murojaat qilishni taʻminlash; 
• Bemorlar anketasidan kerakli alomatlar boʻyicha izlashni taʻminlash; 
• Tizimning tarmoqda ishlashini taʻminlash; 
• Foydalanuvchi modullarini ishlab chiqish; 
• Shifokorlarga qulay boʻlishi uchun bemorning kasallik tarixi maʻlumotlarini 
qidirish va koʻrish imkoniyatini yaratish; 
• Foydalanuvchilarga shifokorni tanlash uchun shifokorlar reytingini hosil qilish, 
reyting davolangan bemorlar izohi orqali amalga oshiriladi. 
Masalaning qoʻyilishidan kelib chiqqan holda quyidagi masala ostilarini tahlil 
qilish va amalga oshirish talab qilinadi: 
-
Tizim uchun berilganlar bazasi jadvallarini aniqlash va tahlil qilish; 
-
Tizimning modullarini aniqlash; 
-
Tizimning dizaynini ishlab chiqish; 
-
Shifokorlar bilan ishlashni tashkillashtirish; 
-
Bemorlar bilan ishlashni tashkillashtirish; 
-
Hisobotlar koʻrinishini belgilash; 
-
Hisobotlarni taqdim etish modulini ishlab chiqish. 
-
Boshlangʻich maʻlumotlar bilan tizimning ishlashini tahlil qilish va toʻgʻirlash.