Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 
17-АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ 
 
SIP ҚАЙТЛАНИШИНИ ЎТКАЗИШ ЖАРАЁНИ 
 
ИШДАН МАҚСАД 
 
SIPқайтланишиниўтказишжараёни, 
SIP 
сигнализация 
протоколи 
сўровлариважавоблари, боғланишларни ўрнатилиши кўринишлари ва 
тармоқлараро ўзаро таъсирлаши вариантлари билан таниши. 
ТОПШИРИҚ 
1.Амалий машғулот ишига тайёрланишда; IP протоколи сўровлари, SIP 
протоколи 
жавоблари 
гуруҳи, 
SIP 
тармоғи 
элементлари 
орасида 
боғланишларни ўрнатилиши кўринишларимасалаларни ўрганиш зарур. 
2.Ўқитувчидан 
топшириқни 
олиш 
ва 
сигналлар 
хабарларини 
алмаштириш кўринишларини қуриш. 
17.1-жадвал.
Топшириқлар вариантлари 
SIP протоколи хабарлари 
Вари-
ант 
Чақирувчи 
фойдаланувчи 
Чақирилувчи 
фойдаланувчи 
Ўтилган 
серверлар 
Сўров ва 
жавоб тури 
1 
Номи: Director 
SIP-манзил: 
[e-mail] 
Номи: engineer 
SIP-манзил: 
engineer@sip. 
loniis.ru 
loniis.ru 
sip.loniis.ru 
INVITE, 200 
OK
2 
Номи: Andrew 
SIP-манзил: 
andrew@sipserve
r.com 
Номи: Sasha 
SIP-манзил: 
[e-mail] 
Sipserver.com 
central.com 
bell.org 
BYE, 302 
Moved 
Temporarily 
3 
Номи: Bill Gaits 
SIP-манзил: 
[e-mail]
m 
Номи: V. Ivanov 
SIP-манзил с: 
[e-mail].
ru 
microsoft.com 
interconnect.c
om 
telecom.ru 
OPTION 
404 
NotFound 
4 
Номи: User A 
Номи: UserB 
bonch.edu 
REGISTER 

---

423 
SIP-манзил: 
[e-mail]
.edu 
SIP-манзил: 
[e-mail] 
centralserver.r
u 
200 OK 
17.2-жадвал.
Топшириқлар вариантлари 
Тармоқлараро ўзаро таъсирлашиш 
А 
фойдаланувчи 
Б 
фойдаланувчи 
Шлюзнинг 
жойлашиш ўрни 
Чақирувнинг 
тугаши учун 
ҳаракат 
5 
[e-mail]
m 
998692357010@
samarkand-
etc.uz 
АМТС 
Самарканд 
А абонент 
биринчи 
гўшакни 
қўяди 
6 
[e-mail]
m 
998712357010@
tashkent-etc.uz 
АТС240 
Ташкент 
Б абонент 
биринчи 
гўшакни 
қўяди 
7 
[e-mail] 
2150011@nukus
-gateway.etc.uz 
АМТС Нукус 
Б абонент 
банда 
8 
[e-mail] 
2359987@tashk
ent-
gatewayetc.uz 
АТС235 
Ташкент 
Б абонент 
жавоб 
бермаяпди 
9 
[e-mail] 
2359987@buxar
a-gateway.etc.uz 
АМТС Бухара 
Б абонент 
биринчи 
гўшакни 
қўяди 
10 
[e-mail] 998724057010@
tashkent-etc.uz 
АТС235 
Ташкент 
А абонент 
биринчи 
гўшакни 
қўяди 
11 
[e-mail] 
2639987@tashk
ent-gateway 
etc.uz 
АТС235 
Ташкент 
Б абонент 
жавоб 
бермаяпди 
 
 
ТЕХНИК ТАЪМИНОТ 
Амалий машғулот ишини бажариш учун тақдимот слайдлари мавжуд. 

---

424 
ИШНИ БАЖАРИШ ТАРТИБИ 
Амалий машғулот иши топшириғини бажаришда қуйидаги кетма-
кетликка риоя қилиш тавсия этилади: 
1. Бу Амалий машғулотишига услубий кўрсатмаларни ўрганиш. 
2. Ўқитувчидан топшириқни олиш. 
3. Амалий қисмни бажариш. 
4. Назорат саволларига жавоб бериш. 
ҲИСОБОТНИНГ ТАРКИБИ 
1. SIP протоколи сўровлари ва жавоблари тавсифи. 
2. Қайта манзиллаштириш сервери иштирокида боғланишларни 
ўрнатилиши кўринишлари. 
3. 
Прокси-сервериштирокида 
боғланишларни 
ўрнатилиши 
кўринишлари. 
4. Вариант бўйича ечилган топшириқ. 
НАЗОРАТ САВОЛЛАРИ 
 
1.
Сигнализация протоколлари нимани таъминлайди? 
2.
Боғланишни 
ўрнатилиши 
процедураси 
қайси 
фазаларга 
бўлинади? 
3.
SIP протоколи нима учун керак? 
4.
SIP протоколининг асосига қўйилган асосий принциплар, ким 
уни стандартлаштирган? 
5.
SIP протоколи TCP/IP протоколлар стекидақандай ўринни 
эгаллайди? 
6.
Қайси 
протокол 
ёрдамида 
терминаллар 
ўз 
функционал 
имкониятлари ҳақидаги маълумотларни алмаштиради? 
7.
SIP-тармоқнинг асосий элементларини санаб ўтинг? 
8.
SIP протоколида қандай манзил тури ишлатилади? 
9.
SIP-манзиллар турларини санаб ўтинг, уларнинг элементлари 
нимани билдиради? 
10.
“Мижоз-сервер” принципини тавсифланг? 
11.
SIP протоколи хабари қандай форматга ва тузилмага эга? 
12.
Хабарларнинг қандай турлари мавжуд? 
13.
SIP протоколи сўровларининг вазифаси нима? 
14.
SIP протоколи жавобларининг вазифаси нима? 
15.
Икки боғланишарни ўрнатилиши кўринишларининг фарқи 
нимади (қайта манзиллаштириш сервери иштирокида ва прокси-сервер 
иштирокида)? 
16.
? 
17.
Қайси вақт моментлари фойдаланувчилар терминаллари ўз 

---

425 
функционал 
имкониятлари 
ҳақидаги 
маълумотларни 
жўнатади? 
Бу 
маълумотлар қайси хабарда жойлаштирилади? 
18.
Боғланишни ўрнатилиши учун хабаларнинг қанча минимал сони 
зарур? 
 
17.1. SIP протоколи сўровлари 
“Мижоз-сервер” архитектурасига мувофиқ барча хабарлар мижоздан 
серверга узатиладиган сўровларга ва сервердан мижозга узатиладиган 
жавобларга бўлинади. 
SIP протоколининг ҳозирги версиясида олтита турлардаги сўровлар 
аниқланган. Улардан ҳар бири етарлича кенг доирадаги вазифаларни 
бажариш учун мўлжалланган, бу SIP протоколининг яққол авзаллиги 
ҳисобланади, чунки шу туфайли терминаллар ва серверлар алмашадиган 
хабарлар сони минимумга келтирилган. Сўровлар ёрдамида мижоз жорий 
жойлашиш ўрни ҳақида хабар қилади, фойдаланувчиларни алоқа сеансларида 
қатнашишга таклиф қилади, ўрнатилган сеансларни модификациялайди, 
уларни якунлайди ва ҳ.к.. Сервер бошланғич сатрда кўрсатилган ном бўйича 
қабул қилинган сўровнинг турини аниқлайди. 
INVITE сўрови фойдаланувчини алоқа сеансида қатнашишга талиф 
қилади. INVITE турдаги сўровга жавобда чақирувчи фойдаланувчи қабул 
қиладиган маълумот тури кўрсатилади ва бундан ташқари, чақирилувчи 
фойдаланувчи узатишга уринаётган маълумот тури (маълумотларни узатиш 
бўлиши мумкин параметрлари) кўрсатилиши мумкин. 
АСК 
сўровиINVITE 
сўровига 
жавобни 
қабул 
қилинишини 
тасдиқлайди. АСК хабарида чақирувчи фойдаланувчи узатадиган алоқа 
сеансининг якуний тасифига эга бўлиши мумкин. 
CANCEL сўрови олдинги узатилган сўровларни қайта ишлашни, ўша
CANCEL сўровидаги Call-ID, То, From ва Cseq майдонлар қийматлари билан 
бекор қилади, лекин қайта ишлаш тугаган сўровларга таъсир қилмайди. 
BYE сўрови орқали чақирувчи ва чақирилувчи фойдаланувчи 
қурилмаси боғланишни якунлайди. BYE сўровини олган томон нутқ 
(мультимедиали) маълумотни узатилишини тўхтатиши ва уни бажарилишини 
200 ОК жавоб билан тасдиқлаши керак. 
REGISTER турдаги сўров ёрдамида фойдаланувчи ўз жорий жойлашиш 
ўрнини хабар қилади: 

То майдони серверда сақлаш ёки ўзгартириш керак бўлган 
манзилли маълумотларга эга бўлади; 

Fromмайдони рўйхатга олиш инициаторининг манзилига эга 
бўлади. Фойдаланувчини унинг ўзи ёки бошқа шахс рўйхатдан ўтказиши 
мумкин, масалан, котиба ўз бошлиғини рўйхатдан ўтказиши мумкин; 

Contact майдони барча кейинги INVITE сўровлари узатилиши 
керак бўлган фойдаланувчининг янги манзилига эга бўлади. Агар REGISTER 
сўровида Contact майдони мавжуд бўлмаса, у ҳолда рўйхатдан ўтказиш 

---

426 
олдингидек қолади. Рўйхатдан ўтказиш бекор қилинган ҳолларда бу ерда «*» 
символи жойлаштирилади; 

Expires майдонида секундларда вақт кўрсатилади, бу вақт 
давомида рўхатдан ўтказиш амалда бўлади. Агар бу майдон мавжуд бўлмаса, 
у ҳолда яшириш бўйича вақт 1 соат ўрнатилади, бундан кейин рўхатдан 
ўтказиш бекор қилинади.Рўхатдан ўтказишни (0) қиймат тайинланган Expires 
майдонли ва мос Contact майдонли REGISTER хабарини узатилиши билан 
бекор қилиш мумкин. 
OPTIONS сўрови орқаличақирувчи фойдаланувчи чақириладиган 
фойдаланувчининг терминал қурилмасининг функционал имкониятлари 
ҳақида маълумотларни сўрайди. Бу сўровга жавобда чақириладиган 
фойдаланувчининг терминал қурилмаси талаб қилинадиган маълумотларни 
хабар қилади. OPTIONS сўровининг қўлланилиши боғланиш ўрнатилгунча 
қурилманинг функционал имкониятлари ҳақида билиш зарурлиги билан 
чекланган. Боғланишни ўрнатилиши учун бу турдаги сўров ишлатилмайди.