Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 

Рўйҳатга олувчи:
Бу сервер REGISTER сўровларини қабул қилади 
ҳамда сўровда жойлашган SIP адрес ва қURIлманинг IP адресини 
хизмат жойлашган муҳитга узатади ва қайта ишлайди. 
 

Хизмат манзили: 
Хизмат манзили – фойдаланувчининг манзили 
ҳақидаги маълумотга эга бўлиш учун SIP йўналтирувчи ҳамда 
прокси сервер томонидан фойдаланилади. Бунинг учун, хизмат 
манзили SIP адрес/IP адреснинг маълумотлар базасида сақлайди.
 
Турли серверлар мантиқий қURIлмалардек RFC 3261 қоидалар 
тўпламида тавсифланган. Улар интернетда ажратилган серверлардек 
ўрнатилган бўлиши мумкин ёки улар битта иловага бирлаштирилган бўлиши 
мумкин ва шу билан бирга улар физик серверларда жойлашган бўлиши ҳам 
мумкин. 14.1-расмда SIP компонентларнинг бир бири билан қандай 
боғлангани 
келтирилган 
ҳамда 
протоколдан 
фойдаланиш 
ҳолати 
тасвирланган. Клиентдек фаолият кўрсатувчи фойдаланувчининг агенти 
SIPдан фойдаланиб сеансни ўрнатади. Сеанс диалоги SIPдан фойдаланади ва 
битта ёки кўп прокси сервердан фойдаланиб икки фойдаланувчи агенти 
орасида сўровларни ҳамда жавобларни узатади ва қабул қилади. Шунингдек, 
фойдаланувчи агентлари медиа сеансни тасвирлаш учун СДП протоколидан 
фойдаланади. 
Прокси северлар талаб қилинганида сервер йўналтирувчидек фаолият 
кўрсатиши мумкин. Агар йўналтириш амалга оширилганида, прокси сервер 
хизмат маълумотлар базаси манзилини эълон қилиш учун керак бўлади. 
Одатда маълумотлар базаси прокси сервер билан биргаликда ишлаши ёки 
ишламаслиги мумкин. DNS ҳам SIP жараёнларининг муҳим қисми 

---

405 
ҳисобланади. Одатда, UАSнинг домен номидан фойдаланиб УАC сўров 
ишлаб ишлаб чиқади. Прокси сервер DNS серверигамақсадли домен учун 
прокси серверни топсиҳ зарURIяти туғулганида керак бўлади.
14.1-расм. SIP компонентлари ҳамда протоколлари 
SIP одатда ишончли механизмни таъминлаш учун UDP протоколининг 
юқори қисмида ишлайди аммо TCPдан ҳам фойдаланиши мумкин. SIP 
протоколидан бир ёки бер нечта қатнашувчиларни сеансга таклиф қилиш 
учун фойдаланилади. СДП асосида кодланган SIP хабари қандай медиа (овоз, 
видео) кодланганлиги ҳақидаги ахборот ташийди. Бир марта шундай ахборот 
алмашиниши натижасида барча қатнашувчилар бир бирларининг IP 
адресларини, узатиш қобилияти ва медиа тURI ҳақидаги статус билан 
огоҳлантирилади. Кейин мос транспорт протоколидан фойдаланиб маълумот 
узатиш жараёни бошланади. Одатда реал вақт транспорт протоколлари 
сифатида RTP протоколларидан фойдаланилади. Сеанс давомийлигида, 
иштирокчилар сеанс параметрларини ўзгартиришлари мумкин масалан медиа 
турлари ёки сеансга SIP хабаридан фойдаланиб янги гуруҳни қўшиш. 
SIP тармоғидаги ресурс URI томонидан аниқланади. Ресурсларга мисол 
қилиб қуйидагиларни келтириш мумкин: 
-
Онлине хизматлар фойдаланувчиси 
-
Хабар алмашиш тизимидаги хабар қутиси 
-
Телефон номерлари 
-
Ташкилотдаги гуруҳлар масалан сотувчилар

---

406 
URI шунингдек порт номерини, парол ва шунга боғлиқ параметрларни 
ўз ичига олади.
Юқоридаги ҳолат юзаси бўйича мисол кўриб чиқамиз. 
SIPнинг 
таснифи 
жуда 
мураккаб 
бўлиб, 
14.2-расмда 
икки 
фойдаланувчи ўртасида (Боб ва Алиса) мувафаққиятсиз сеанс ўрнатилиши 
жараёни келтирилган. Бобнинг URI адреси
[e-mail]
. Алисанинг 
UАCси ўзининг доменидаги прокси сервер билан боғланиш учун унга 
INVITE хабарини жўнатиб Бобни UАSни сеанс боғланишига таклиф қилади 
(1); сервер сўровни тасдиқлайди (2). Гарчи, Бобни UАСси ўзининг URI 
орқали аниқлансада, бу ҳолат прокси сервернинг чиқишида Бобни 
харакатланиб бошқа жойга кўчганлиги ёки Боб мавжуд эмаслигини муҳокама 
қилиши учун зарур бўлади. Прокси сервер чиқишида 
biloxi.com
учун маъсул 
бўлган домен прокси серверига INVITE сўровини жўнатади. Шунинг учун, 
прокси сервер чиқишида 
biloxi.com
прокси серверининг IP адресига эга 
бўлиши учун махаллий DNS сервери мурожат қилади (3). 
DNS сервери 
biloxi.com
прокси серверининг IP адреси билан жавоб 
қайтаради (5). Алисани прокси сервери эса қабул қилувчи проксига INVITE 
хабарини йўналтиради (6). Кейин прокси сервер Бобни манзилини (7) 
аниқлаш учун махаллий серверга мурожаат қилади ҳамда махаллий сервер 
сўровга жавоб қайтаради (8). Бу ахборот чиқиш проксисига (9, 10) ҳамда 
Алисага (11, 12) қайта алоқа ўрнатиш учун боғланади. Қуйидаги расмда 
келтирилганидек. 
14.2-расм. SIP қўнғироқ ўрнатилиши жараёни 

---

407 
Кейинги мисол вазиятида (14.3-расмда) икки хабар туридан 
фойдаланади. Хабар формати SIP стандартининг хали қисми ҳисобланмайди 
аммо RFC2848 қоидалари мажмуасига биноан кейинги версиядаги SIP қисми 
хабарлари ҳисобланади. Бу хабарлар телефония иловаларини қўллайди. 
Мисол вазиятининг охирги жараёнида Алиса Бобнинг мавжуд эмаслиги 
ҳақида огоҳлантирилади. Алиса SUBCRIBE хабаридан (1) фойдаланиб, Боб 
мавжуд бўлган ҳолатда Алисани огоҳлантириш учун. Бу сўров OPINT 
(PSTN-интернет нетwоркинг) серверига иккита прокси орқали жўнатилади 
(2, 3). PINT телефон ва IP тармоқлари ўртасида шлюз каби фаолият 
кўрсатади ҳамда телефон тармоғи қабул қилувчи терминалига боғланишни 
амалга оширишни таъминлайди. Рўйхатдан ўтиш ҳолати ОК (4, 5, 6) 
хабарини қайтариш орқали таминланади. Кейин, 
Бобни 
айни 
вақтдаги 
ҳолатини (7, 8, 9) юзасидан NOTIFY хабари жўнатилади ҳамда Алисанинг 
UАCни тасдиқ хабарлари (10, 11, 12) жўнатилади, қуйидаги расмда 
келтирилганидек. 
14.3-расм. SIP статус жараёнига мисол вазияти