Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

Адабиётлар: 
1. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2017 йил 7 
февралдаги ПФ-4749-сонли “Ўзбекистон Республикасини янада 
ривожлантириш бўйича “Ҳаракатлар стратегияси” тўғрисида”ги 
фармони.
2. 
Мирзиёев Ш.М. “Мамлакатимизни 2016 йил ижтимоий-иқтисодий 
ривожлантиришнинг асосий якунлари ва 2017 йилга мўлжалланган 
иқтисодий дастурнинг энг муҳим устувор йўналишлари”га бағишланган 
Вазирлар Маҳкамасининг кенгайтирилган мажлисидаги маърузаси. 
“Ишонч” газетаси. 2017 й. 17 январ. №7-8(3825). 
3. 
How big is China’s Digital economy?,Bruegel, Working Paper, Issue 04, 17 
May,2018 
4. 
China’s Digital Economy a Leading Global Force. MGI Discussion Paper, 
August, 2017htpp://www.itu.int/eng/ITU-D/ 
5. 
Ўзбекистон Республикаси статистик ахборотномаси.2018.www.scu.uz 
6. 
Т.Ш.Шодиев Фаол инновациялардан фойдаланиш жараёнида рақамли 
иқтисодиётнинг шаклланиш ва ривожланиш муаммолари. Тошкент. 
Журнал Иқтисодиётда инновацион ривожланиш. 2018 й. 3-4-сон. 
7. 
Паньшин. Цифровая экономика: Особенности и тенденции развития. М. 
2018. 
8. 
Электронная экономика. М. 2017, авторский коллектив. 
9. 
Теоритическая экономика: реальность, виртуальность мифотворчество. 
Москва. М.Г.У.2009
10. http:/Bit.samag.ru/more/67. 
11. https:/ria.ru/science. 

---

390 
AQLLI SHAHARLAR – KELAJAK SHAHARLARI 
F.M. Mulaydinov
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Farg’ona filiali 
Aqlli shahar (inglizcha - smart city) - Internetdagi narsalar (IoT) bilan aloqa 
va axborot texnologiyalarining o‘zaro bog’langan tizimi bo‘lib, uning natijasida 
shahar ichki jarayonlari soddalashtiriladi va aholi turmush darajasi yaxshilanadi. 
Bugungi kunda dunyo aholisining soni 7,4 milliard kishini tashkil etadi, 10 
yil avval shahar aholisi ulushi 35 foizni tashkil etgan bo‘lsa-da hozirda dunyo 
aholisining qariyb yarmi - 3,6 milliard kishi shaharlarda yashamoqda.
Ushbu muammoni hal qilish uchun “Smart City” kontseptsiyasi (Smart City) 
kashf qilindi. Dasturning maqsadi barcha shahar xizmatlari samaradorligini 
oshirishdan iborat. Kontseptsiya juda keng tarqaldi: hozirgi vaqtda Smart City 
dunyoning 2500 ta shaharlarida bir yoki bir nechta xizmat ko’rinishida qo‘llanilgan. 
Smart City uchun aniq ta`rif berish qiyin. Umuman olganda, shahar xizmatlari 
mavjud resurslari eng maqbul usulda va shahar hayotining maksimal darajada 
xavfsizligini ta`minlaydigan tizimdir. Bu shahar yoki mintaqa bo‘ylab “aqlli shahar” 
loyihalari (video nazorati, davlat xizmatlari, aqlli transport tizimi va boshqalar) 
o‘rtasida yaqin aloqani talab qiladi. 
Smart City kompaniyasining eng muhim tarkibiy qismlaridan biri - 
“Intelligent Transport System” (ITS) - bu ko‘cha axborot paneli va 
foydalanuvchilarning smartfonlaridagi traffik holatini ko‘rsatish orqali ularni 
optimallashtirish, ularni eng maqbul yo‘lga chaqiradi va ko‘plab foydali 
funktsiyalarga ega. Keyingi tizim - geoinformatsiya (GIS), barcha Smart City quyi 
tizimlari uchun umumiy “geografik substrat” vazifasini bajaradi. Elektron politsiya 
(ePolice) ning yana bir kichik tizimi quyidagicha ishlaydi: “elektron politsiya” 
konsoliga qo‘ng’iroq qilish uchun, qo‘ng’iroq qiluvchining joylashuvi GIS 
xaritasida ko‘rsatiladi va xabarni yozib olish, uni qayta ishlash va operativ choralar 
ko‘rish uchun xizmat ko‘rsatuvchi monitorda oynalar ko‘rsatiladi. Boshqa 
funktsiyasi elektron ta`lim (eEducation). Bu talaba kompyuterda o‘tirganda 
ma`ruzada ishtirok etishga imkon beradi. Talabalar ma`ruza tinglashlari, 
o‘qituvchiga qarashlari va tomoshabinlardagi elektron jadvalga yozib olishlari 
kerak. Talaba, hatto qo‘lidan deyarli uydan turib, o‘qituvchiga savol berishi 
mumkin. Yozilgan barcha ma`ruzalar materialni keyinroq ko‘rish va 
konsolidatsiyalash uchun saqlanadi. 
Va nihoyat, eHealth. Bu xususiyat shifokorga elektron ro‘yxatga olish 
jarayonini osonlashtiradi. Tizimning asosi bemorlarning yagona elektron 
ma`lumotlar bazasi hisoblanadi. Ushbu ma`lumotlar bazasida sizni qaysi testlar 
bilan tanishishingiz mumkin, qanday davolanish boshqa klinikalarda qayd etilgan.
Smart City-ning samarali ishlashi uchun ko‘pgina quyi tizimlardan iborat 
bo‘lgan chuqur integratsiyalashgan tizimga ehtiyoj borligi haqida xulosa chiqarish 
mumkin. Bunday loyihalarni qisman bajarishda juda kam narsa bor, har qanday 
shahar xizmatlarining mavjud ehtiyojlarini ham, barcha tashqi omillarni hisobga 

---

391 
olgan holda rivojlanish istiqbollarini hisobga oladigan “aqlli shahar” ning umumiy 
konsepsiyasini ishlab chiqish kerak. Shu sababli, Smart City loyihalarida kompleks 
yondashuv zarur bo‘lib, bu konsepsiyani amalga oshirishda asosiy to‘siqdir. 
“Aqlli shahar” nima qiladi? 
Bir qator mamlakatlarda zamonaviy texnologiyalarni qo‘llagan holda 
zamonaviy shahar infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha katta loyihalar amalga 
oshirilmoqda. Mumkin bo‘lgan salbiy tendensiyalarni iloji boricha aniq tasavvur 
qilish uchun aqlli shaharda malakali boshqaruv va tahliliy resurs bo‘lishi kerak. 
Zamonaviy shaharlarning kamchiliklarini bartaraf etish uchun, Big Data analitikasi 
(shahar fuqarolarining ma`lumotlar majmualari), kompyuterning kompleks 
modellashi va sotsiologiya hamda insoniy xulq-atvor sohasidagi so‘nggi ilmiy 
tadqiqotlar yordamida yangi axborot tizimlari ishlab chiqariladi va sinovdan 
o‘tkazilmoqda. Shu bois, aqlli shaharlardagi loyihalarda turli xil yondashuvlarni 
hisobga olish - odamlarning xulq-atvorini resurslarni boshqarish va infratuzilmani 
boshqarishdan iborat. U o‘zida birlashtirilgan mexanizmlar tarmog’idir va axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari shunchaki turli darajadagi shahar tuzilmalarini 
emas, balki chekka joylarni, ayrim hollarda boshqa shaharlarni qamrab oladigan 
oqimlarni boshqarishni o‘zlarining o‘zaro ta`sirini tasavvur qilish imkonini beradi. 
AKT pozitsiyasidan turli sohalarda optimallashtirish, shahar byudjetidan oziq-ovqat 
va chiqindilarga, shuningdek, nomoddiy - shahar aholisi, energiya, axborotni o‘z 
ichiga olgan moddiy resurslar balansi muhim ahamiyatga ega.