Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

ES-IS (End System to Intermediate System - Oraliq tizimga Oxirgi 
tizim) 
ES-IS protokoli ES (foydalanuvchilar) va IS (marshrutizatorlar) bir-
birlarini tanib olishlari va ular orasidagi aloqadorlikni o'rganish imkonini 
(topologiya) beradi. ES ushbu protokoldan o`zining tarmoq sathidagi manzillarini 
topish uchun foydalanadi. 
ES-IS quyidagi vazifalarni bajaradi: 
- ES ni qaysi hududda joylashganligini oldindan aytib berish (prefiks); 
- ES va IS o'rtasidagi qo'shni munosabatlarni hosil qiladi; 
- Kanal va tarmoq sathi manzillari o'rtasidagi moslashuvchanliklarni 
yaratadi. 
ES Salom (ESH - End System Hello) xabarlarini yaxshi tanib olgan (well-
known) manzillarga yuboradi, shuning uchun ES, IS ning mavjudligini bildiradi. 
Marshrutizatorlar tarmoqdagi ES larni topish uchun ESH tarmoq xabarlarni 
eshitishadi. Marshrutizatorlar LSP-da ES ma'lumotlarini o'z ichiga oladi.
Marshrutizatorlar oraliq tizimdagi Salom (ISH- Intermediate System Hello) 
xabarlarini tanilgan manzillarga yuborib, ularning mavjudligi haqida ES ga xabar 
beradi.
Marshrutizatorlar IS-IS Hello (IIH) xabaridan IS lar orasidagi qo`shnilik 
munosabatini o`rnatish va qo`llab-quvvatlash maqsadida foydalanadi. 
TCP/IP stekida ES-IS protokolining vazifalarini ICMP, ARP, DHCP 
protokollari ham amalga oshirishi mumkin. 
IS-IS va OSPF ni solishtirish 
IS-IS va OSPF - aloqa holati protokollaridir va ikkala protokol ham eng qisqa 
yo'lni topish uchun Deykstra algoritmidan foydalanadi. Har ikkala protokol ham 
o'zgarmas uzunlikdagi tarmoq maskalarini qo'llab-quvvatlaydi, yaqin atrofdagi 
yo'riqchilarni salom paketlarni ishlatish uchun ko'p nuqtali tarqatish vositasidan 
foydalanishi mumkin va marshrutlarni yangilashda autentifikatsiyani qo'llab-
quvvatlashi mumkin. 
OSPF va IS-IS o'rtasidagi asosiy farq avtonom tizimni zonalarga ajratish va 
zonalar orasidagi yo'nalishni qanday o`rnatishidir. IS-IS ning kamchiliklari, 2-
marshrutizatsiya sathi marshrutizatorlari faqat bitta marshrutizator bilan 
bog'lanishlari mumkin, 1-marshrutizatsiya sathi ham xuddi shunday hisoblanadi. 1- 
va 2-marshrutizatsiya sathlari hamda tegishli zonalar orasidagi shovqin uchun 1-2-
marshrutizatsiya 
sathi 
marshrutizatorlari 
ishlatiladi. 
OSPF 
da 
zonalar 
marshrutizatorlarning interfeyslar bilan chegaralanadi, shuning uchun mintaqaviy 
chegara router (area border router, ABR) bir vaqtning o'zida bir nechta zonalarda 
joylashgan bo'lishi mumkin, bu o'z navbatida chegaralarni samarali tashkil qiladi. 
IS-IS zonalarining chegaralari IS-IS routerining faqatgina bitta zonasini tashkil 

---

267 
etadigan 2-marshrutizatsiya sathi yoki 1-2-marshrutizatsiya sathi marshrutlari 
orasida bo`ladi. Bundan tashqari, IS-IS nol zonasini qo'llab-quvvatlamaydi.
Agar bir xil miqdordagi resurslarni olsangiz, IS-IS OSPF ga qaraganda 
tarmoqda ko'proq marshrutizatorni qo'llab-quvvatlaydi. Bu Internet-provayderlar 
tomonidan IS-IS ni ko`proq qo'llanilishiga olib keladi. 
Adabiyotlar: 
1. 
Олифер В. Г. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы: 
учеб. для вузов / В. Г. Олифер, Н. А. Олифер. 4е изд. СПб.: Питер, 2010. 
44 с.