Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги

Protsessor va raqamli shinalar

MPQ xotira, kiritish-chiqarish portlari va periferiya qurilmalarini boshqaradi. Buning uchun u MKning barcha elementlari bilan uchta raqamli shinalar: adres, ma’lumotlar va boshqaruv shinalari orqali bogʻlangan. Eslatib oʻtamiz, shina – raqamli signal uzatiladigan parallel oʻtkazgich simlar majmui. Bu oʻtkazgichlar shinalar liniyasi deb ataladi. Har vaqt momentida shina orqali bitta ikkilik son, har bir liniyadan esa, shu sonning bitta razryadi uzatiladi.

Ma’lumotlar shinasi ma’lumotlarni mikroprotsessordan periferiya qurimalalriga, hamda teskari yoʻnalishda uzatish uchun moʻljallangan. Sodda mikroprotsessorlarda ma’lumotlar shinasi 8 razryadga ega. Ma’lumotlar shinasi orqali protsessor axborotni xotiraning alohida bitta yacheykasiga, yoki alohida kiriti-chiqarish portiga yozishi ish hamda bu axborotni bitta yacheyka yoki bitta portdan oʻqishi mumkin.

Adreslar (manzillar) shinasi har bir xotira yacheykasiga va kiritish- chiqarish portiga xususiy adresga belgilash imkonini beradi. Adreslar shinasi, ma’lumotlar shinasi kabi, ikkilik sonlar uzatiladigan oʻtkazgich simlar majmuidan tashkil topgan. Ammo ma’lumotlar shinasidan farqli ravishda, ular boshqa ma’no va vazifaga ega. Bu sonlar yacheyka adresi yoki kiritish-chiqarish porti raqami boʻlib, ularga mazkur vaqt momentida protsessor murojaat qiladi. Mikroprotsessor kami bilan 16 razryadli adresga ega boʻlishi lozim. Zamonaviy protsessorlar 32 razryadgacha boʻlishi mukin. Adreslar shinasining razryadlari soni protsessor murojaat qiladigan xotira yacheykalari sonlariga bogʻliq. 16 razryadli ma’lumotlar shinasiga ega boʻlgan protsessor, 2 16 (ya’ni 65536) ta xotira yacheykasiga murojaat qilishi mumkin. Bu son adreslanadigan xotira hajmi deb ataladi. Xotira hajmi baytlarda aniqlanadi. Xotira yacheykasi qancha boʻlsa, bayt ham shuncha boʻladi. Kiritish-chiqarish portlarini adreslash uchun ham shu adreslar shinasi ishlatiladi.