Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2004 йил 17 декабрда 1434-сон

1-§. Қайта баҳолаш усуллари

31. Асосий воситаларни қайта баҳолаш учун қуйидаги усуллар қўлланилади:

1. Индекс усули.


2. Бевосита қайта баҳолаш усули.

32. Индекс усули. Индекс усули билан қайта баҳолашда қайта баҳолаш санасидаги асосий воситаларнинг баланс қиймати ва ушбу активларнинг жамланган эскириши муайян индексдан фойдаланган ҳолда қайта баҳоланади. Сўнгра активларнинг қайта баҳоланган қиймати уларнинг баланс қиймати ва жамланган эскириши билан таққосланади ва фарққа тегишли бухгалтерия ёзувлари амалга оширилади:

1) агар активнинг қайта баҳоланган қиймати унинг баланс қийматидан ошса, бу кўпайиш 30908-"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағида қуйидаги бухгалтерия ёзуви билан акс эттирилади:

а)	Дт 165** -	Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи;
	Кт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

б) қайта баҳолашдан олдин ва ундан кейинги жамланган эскириш суммалари ўртасидаги фарққа:

Дт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";
Кт 165** -	Жамланган эскириш - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи;

в) қайта баҳолаш натижасида асосий восита қийматининг кўпайиш суммаси харажат сифатида тан олинган ушбу актив қийматининг олдинги арзонлашиш суммасини қоплаши даражасидагина даромад сифатида тан олиниши лозим;
2) қайта баҳолаш натижасида асосий воситаларнинг ҳаққоний қийматининг камайиши харажат сифатида тан олинади. Ушбу сумма бевосита 30908-"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағининг тегишли моддасидан, бироқ худди ўша асосий воситага нисбатан олдинги қўшимча баҳолаш миқдори доирасида чегириб ташланиши лозим. Бунда қуйидаги бухгалтерия ёзувлари бажарилади:

а) қайта баҳолашдан олдин ва ундан кейинги жамланган эскириш суммалари ўртасидаги фарққа:

Дт 165** -	Жамланган эскириш - Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи;
Кт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

б) қайта баҳолаш натижасида аниқланган актив ҳаққоний қийматининг камайиши суммасига:

Дт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" (қайта баҳолашдан олдинги кўпайиш доирасида);
Кт 165** -	Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи;

в) 30908-ҳисобварақда акс эттирилган олдинги қайта баҳолаш суммаси етарли бўлмаган тақдирда, арзонлашган сумма ва олдинги қайта баҳолаш суммаси ўртасидаги фарқ харажат сифатида тан олинади ва 55995-"Бошқа фоизсиз харажатлар" ҳисобварағида акс эттирилади. Бунда қуйидаги ўтказма қайд этилади:

Дт 55995 -	"Бошқа фоизсиз харажатлар";
Кт 165** -	Асосий воситаларнинг тегишли ҳисобварағи.

3) қайта баҳолашнинг индекс усулида асосий воситаларнинг ҳар бир гуруҳи бўйича уларнинг харид қилинган даврларига боғлиқ ҳолда ҳар хил индекс қўлланилади.

33. Бевосита қайта баҳолаш усули. Асосий воситаларнинг тўлиқ тикланиш қиймати алоҳида объектлар қийматини баҳоланаётган айнан ўхшаш бўлган янги объектларнинг қайта баҳолаш санасида шаклланган, ҳужжатлар асосида тасдиқланган бозор нархлари бўйича бевосита қайта ҳисоблаш йўли билан аниқланади.

Бевосита қайта баҳолаш усули қўлланилганда объектларнинг тўлиқ тикланиш қийматини ҳужжатлар асосида тасдиқлаш учун банкнинг хоҳишига кўра қуйидагилардан фойдаланилиши мумкин:

1) тайёрловчи ташкилотлар ва уларнинг расмий дилерлари, товар-хом ашё биржалари, кўчмас мулк биржаларидан ёзма шаклда олинган худди шундай активга доир нархлар тўғрисидаги маълумотлар;

2) қайта баҳолашни ўтказиш санасига ва асосий фондларни харид қилиш санасига МБ курсларининг нисбати сифатида белгиланадиган ҳисоб-китоб коэффициентини қўллаган ҳолда харид қилиш санасига ЭАВда асосий фондларнинг қиймати тўғрисидаги (тасдиқловчи ҳужжатлар мавжуд бўлганида) маълумотлар;

3) тегишли давлат органларида мавжуд бўлган нархлар даражаси тўғрисидаги маълумотлар;

4) қайта баҳолашни ўтказиш даврида оммавий ахборот воситалари ва махсус адабиётларда эълон қилинган нархлар даражаси тўғрисидаги маълумотлар;

5) асосий фондлар қиймати тўғрисида баҳоловчи ташкилотнинг ҳисоботи. (АВ 15.11.2010 й. 1434-1-сон билан рўйхатга олинган МБ Бошқарувининг Қарори таҳриридаги кичик банд)

34. Асосий воситаларни бевосита қайта баҳолаш усули билан қайта баҳолашда тегишли асосий воситаларнинг бухгалтерия ҳисобида ҳисобга олинган жамланган эскириши суммаси қайта баҳолашдан кейинги тикланиш қийматини қайта баҳолашдан олдинги қийматига нисбати тариқасида ҳисоблаб чиқариладиган қайта ҳисоблаш коэффициенти бўйича индексацияланиши лозим.

35. Қайта баҳолашдан сўнг активларнинг ҳаққоний қиймати уларнинг бошланғич (тикланиш) қиймати ва жамланган эскириши билан таққосланади ва фарқ суммасига мазкур Низомнинг 32-бандига мувофиқ бухгалтерия ўтказмалари амалга оширилади.

36. Юқорида келтирилган ўтказмалардан сўнг активнинг қайта баҳоланган қиймати унинг қолган ҳисобланган хизмат муддати мобайнида мазкур Йўриқноманинг VII бўлимига мувофиқ амортизация қилинади.

37. 30908-"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" ҳисобварағида акс эттирилган қайта баҳолашнинг ижобий натижаси ҳар ойда 31203-"Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)" ҳисобварағига ҳисобдан чиқарилади. Бунда қуйида бухгалтерия ўтказмаси амалга оширилади:

Дт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";
Кт 31203 -	"Тақсимланмаган фойда (актив-пассив)".

Тегишли активни ҳисобдан чиқаришда 30908-ҳисобварақдаги қайта баҳолаш натижаси тўлиғича 31203-ҳисобвараққа ўтказилади.
Асосий воситаларни қайта баҳолаш ва унинг натижаларини тегишли ҳисобварақларга акс эттириш бўйича мисоллар 1-иловада келтирилади.

38. Омбордаги асосий воситаларнинг қайта баҳолаш натижалари қуйидаги бухгалтерия ўтказмалари билан ҳисобга олинади:

1) тегишли активлар бўйича қайта баҳолашнинг ижобий натижаси:

Дт 16561 -	"Омбордаги асосий воситалар" - тегишли актив;
Кт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси";

2) қайта баҳолаш натижасида асосий воситалар қийматининг камайиш суммаси:

Дт 30908 -	"Бошланғич қийматига нисбатан баҳолаш қийматининг ошган суммаси" (олдинги кўпайиши), ва /ёки
Дт 55995 -	"Бошқа фоизсиз харажатлар";
Кт 16561 -	"Омбордаги асосий воситалар" - тегишли актив.