Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги

1.5. Fuqarolik sud ishlarini yuritish turlari va bosqichlari

Fuqarolik sud ishlarini yuritish turlari (FPKning 1-moddasi)
Da’vo tartibida ko‘riladigan ishlar	Buyruq tartibida ko‘riladigan ishlar	Alohida tartibda ko‘riladigan ishlar	Hakamlik sudining hal qiluv qarori bilan bog‘liq ishlar	Chet davlat sudlarining hamda chet davlat hakamlik sudlarining (arbitrajlarining ) hal qiluv qarorlarini tan olish va ijroga qaratish bilan bog‘liq ishlar

Da’vo tartibidagi ishlarda huquq to‘g‘risida nizo mavjud bo‘ladi. Masalan, oila, uy-joy, mehnat, fuqarolik huquqiy munosa­batlardan kelib chiqadigan ishlar kiradi. Ushbu ishlarda taraf sifatida da’vogar va javobgar ishtirok etadi. Buyruq tartibida ko`riladigan ishlarda huquq to‘g‘risida nizo mavjud bo‘lmaydi. Mazkur ishlarda taraflar undiruvchi va qarzdor nomlanadi. Ushbu ishlar bo‘yicha sud majlisi bo‘lmaydi va sud arizaga ilova qilingan hujjatlar asosida o`zi nomidan 3 kun ichida sud buyrug`i chiqaradi. Alohida tartibida ko`riladigan ishlarda huquq to‘g‘risidagi nizo bo‘lmaydi, biror bir shaxsga nisbatan da’vo ham qo‘zg‘atilmaydi, arizachi sudga faqat o‘z muddaosini bildiradi va uning arizasi asosida ish qo‘zg‘atiladi. Masalan, yuridik faktni belgilash, fuqa­roni bedarak yo‘qolgan deb topish yoki o`lgan deb e`lon qilish va xakozo. Agar sud alohida tartibda ish ko`rayotganida manfaatdor shaxs biron-bir huquq to‘g‘risidagi nizo qo‘zg‘atsa, sud arizani ko`rmasdan qoldiradi va arizachiga umumiy tartibda murojaat qilish huquqini tushuntiradi. Fuqarolik ishlari bo‘yicha sud tomonidan ko‘rib chiqiladigan, hakamlik sudining hal qiluv qarori bilan bog‘liq ishlar jumlasiga hakamlik sudlarining hal qiluv qarorlarini bekor qilish to‘g‘risidagi va hakamlik sudlarining hal qiluv qarorlarini majburiy ijro etish uchun ijro varaqalari berish haqidagi arizalar bo‘yicha ishlar kiradi. Chet davlat sudining yoki chet davlat hakamlik sudining (arbitrajining) hal qiluv qarorini tan olish va ijroga qaratish to‘g‘risidagi ishlarda ariza hal qiluv qarori foydasiga chiqarilgan nizo tarafi ya’ni undiruvchi tomonidan qarzdorga nisbatan ariza beriladi.

Fuqarolik protsessining bosqichlari quyidagilar:

1.6. Fuqarolik protsessual huquqi prinsiplari tushunchasi, ahamiyati va tasnifi
Fuqarolik protsessual huquqi prinsiplarining mazmun-mohiyatini tahlil qilishdan avval “prinsip” so‘zining ma’nosini anglab olish lozim.

“Prinsip” so‘zi lotincha “principium” so‘zidan olingan bo‘lib, o‘zbek tilida asos, qoida, negiz, degan ma’noni anglatadi.

Demak, fuqarolik protsessual huquqining prinsiplari ham mazkur huquq sohasidagi huquqiy munosabatlarni tartibga solishda hamda qonun ijodkorligi va huquqni qo‘llash amaliyotida boshlang‘ich asos bo‘lib xizmat qiladi.