Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Тасвирлаш. Мазкур метод воситасида тадқиқ этилаётган объ-
ектлар белгилари ва хоссалари тасвирлаб ёзилади (саналади). Бу 
услуб объект ҳақида тўла тасаввур ҳосил қилиш ёки алоҳида томон-
лари, таркибий қисмлари тўғрисида хулоса қилиш имкониятини бе-
ради. Тасвирлаш сифатли ва миқдорли, тузилмали ва функционал, 
тўла ва тўлиқ эмас ва ҳ.к. бўлиши мумкин. У оғзаки ва ёзма шаклда, 
шу жумладан рақам, расм, рамз ва бошқача тарзда амалга оширилади.
Буюм ва воқеликларни бевосита ва билвосита тасвирлаш турла-
ри бор. Биринчи ҳолатда криминалист текширилаётган объектнинг 
белгиларини, яъни шахсан ўзи қабул қилган, ҳис этган нарсани 
тасвирлайди, иккинчи ҳолатда бошқа одамлар кўрсатган белгилар 
асосида, масалан, гувоҳлар, жабрланганларнинг сўзлари асосида шахс 
қиёфасини тасвирлайди. 
Қиёслаш маълум тартибда бажариладиган тасвирлаш ва со-
лиштириб кўриш элементлари билан боғлаб олиб боришдир. Жумла-
дан, криминалистикада одамнинг ташқи қиёфасини сўз орқали ифо-

---

далаш, таърифлаб бериш анатомик ва функционал белгилар ёрдамида 
амалга оширилади. Изчиллиги, белгиларининг сони ва сўз тарзидаги 
ифодаси маълум тасвирлар воситасида баён этилади. Бундай тасвир-
ларда солиштириш элементлари анча аҳамиятли ўрин эгаллайди. 
Эксперимент. Унинг заминида текширилаётган ҳодисани ўрга-
ниш ва унинг бошқа ҳодисалар билан алоқасини аниқлаш мақсадида 
ўтказиладиган илмий асосланган тажриба ётади. Бунда текширилаёт-
ган ҳодиса сунъий равишда иложи борича тўла ва аниқ такрорланади. 
Эксперимент кузатув билан бирга олиб борилади, аммо бу маз-
кур методлар айнан бир хил экан, деган маънони билдирмайди. Экс-
периментнинг ўзига хос белгиси кузатилаётган ҳодиса жараёнига 
эксперимент ўтказувчининг фаол аралашувидан иборат. Криминали-
стикада экспериментал текшириш ва аниқлаб олиш, баъзи ҳолларда 
тергов ёки судда кўрилаётган иш юзасидан аҳамиятли бўлган янги 
маълумотларни олиш учун ўтказилади. Тергов эксперименти, албат-
та, процессуал шаклда амалга оширилади. 
Экспертизани амалга оширишда ҳам илмий тадқиқотга хос ша-
роитларда эксперимент ўтказилади. Экспериментлар-нинг умумий 
томонлари илгаридан тайёрланган шароитда ўтказиладиган тажриба-
лар, олинган натижалар бўлиб, уларнинг тўғрилиги синаб кўриш 
орқали кафолатланади.