Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Хавфли вазиятнинг пайдо бўлиши ҳам, авария ҳам айни бир жойнинг 
ўзида бир вақтда юз берган бўлиши мумкин. Бироқ, кўпинча макон 
ўлчови ҳам, вақт ўлчови ҳам турлича бўлади. Йўлдаги хавфли вазият 
билан авария вазиятини бир-биридан муайян муҳлат ажратиб тура-
ди. Ана шу муҳлат ичида ҳайдовчилар, пиёдалар аварияга йўл қўймас-
ликка уриниб кўрадилар. Хусусан, шу муҳлатда транспорт воситаси 
ва пиёдалар ўз ҳаракат тезликларига мос келадиган масофани босиб 
ўтадилар. Ҳодиса барча қатнашчиларининг хатти-ҳаракатларига 
имкон қадар тўлиқроқ баҳо бериш учун хавфли вазият юзага келган 
жойни аниқлаш фавқулодда муҳимдир. Жойда амалга ошириладиган 
ушбу иш транспорт воситаларининг (ҳаракат йўналишини, тормоз ва 

---

бошқа шу кабилар) изларини, йўлнинг транспорт воситалари ҳарака-
тланадиган қисмида пиёдаларнинг изларини қидириш ва уларнинг ҳо-
латига баҳо бериш зарурати билан боғлиқ бўлиб, аксарият ҳолларда 
ҳодиса юз берган жойни кўздан кечиришнинг доираси кенгайтирили-
шини тақозо этади. Тормоз излари алоҳида муҳим аҳамиятга эга. Бун-
дай изларнинг бошланиш қисми, одатда, хавфли вазият юзага келган 
жойга мос келади ва унга қараб, транспорт воситасининг ҳаракат те-
злиги ҳақида хулосага келиш мумкин. Изларда акс этган тормоз йўли-
нинг узунлиги айниқса синчиклаб ўлчанади. Йўл қопламасининг (ас-
фальт, тупроқ йўл, қуруқ ёки ҳўл асфальт ва бошқа шу кабилар) ҳола-
ти албатта қайд этилади. Шунинг ёрдамида муайян даражада тор-
моз йўли аниқланади. 
ғилдирак қопламасининг шакли акс этадиган ва кўпинча ЙТҲ юз 
берган жойда топиладиган изларга қараб, ушбу изларни қолдирган авто-
машинанинг русуми, модели аниқланади. Мана шу маълумотлар яширин-
ган ҳайдовчилар ва транспорт воситаларини қидиришга ёрдам беради. 
ЙТҲ ҳар бир қатнашчисининг ролини аниқлаш ва унинг механиз-
мини тиклаш учун бошқа излар: нур тарқатадиган фаралар ойналари, олд 
ойнанинг синиқ парчалари, уларнинг транспорт воситалари ҳаракатлана-
диган йўл қисмидаги жойлашуви; худди мана шу жойлардан ва уларга 
туташ ҳудудлардан топиладиган транспорт воситаларининг тўқнашиши 
натижасида бузилган ёки узеллар ва агрегатларнинг техник жиҳатдан но-
созлиги туфайли ишдан чиққан деталлар; тормоз суюқлигининг излари, 
асфальтдаги мой доғлари, пиёдаларнинг излари, киряланиш излари, тран-
спорт воситалари ва пиёдаларнинг ўзларида мавжуд бўлган нуқсонлар-
нинг излари муҳим роль ўйнайди. Буларнинг ҳаммаси тегишли шакллари, 
миқдорлари, характери ва ўзаро жойлашувининг хос хусусиятларини ҳи-
собга олган ҳолда ҳодиса механизмини тиклаш учун фавқулодда муҳим 

---

аҳамият касб этади ва улар криминалистик воситалар: фотосуратга олиш, 
киносуратга тушириш, турли тарх ва схемалар тузиш орқали, ҳозирги за-
мон нусха кўчириш воситалари ва бошқа шу кабилар ёрдамида синчков-
лик билан қайд этилиши лозим.