Zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik universiteti

4.5. DAVLAT FUNKSIYALARINING RIVOJLANISHI VA O‘ZGARISHIGA TA'SIR ETUVCHI OMILLAR

Taraqqiyotning muayyan bosqichida turgan har qanday davlat bir xil funksiyaga (masalan, iqtisodiy funksiya)ga ega bo‘lmaydi, lekin ularni amalga oshirish mazmuni va usullari bir-biridan farq qiladi. Har bir bosqichga qat'iy belgilangan funksiyalar mos keladi deb o‘ylash to‘g‘ri emas. Albatta, davlat taraqqiyoti davomida vaqti-vaqti bilan yangi funksiyalar yuzaga keladi, lekin eskilari ham izsiz yo‘qolib ketmaydi. Faqat ularning ko‘rinishi o‘zgarishi, yangi mazmun bilan boyishi mumkin.

Davlatning funksiyalari u mavjud bo‘lgan butun tarixiy davr mobaynida doimiy ravishda xos bo‘ladi. Agar hokimiyat tepasiga boshqa siyosiy kuchlar kelsa, u holda davlatning funksiyalari ham o‘zgaradi. Shu bilan birga, ma'lum davrlarda ustuvor manfaatlarning o‘zgarishi ham ro‘y berishi mumkin. Bu o‘z navbatida, funksiyalarning ham o‘zgarishiga olib keladi. Bunda birinchi o‘ringa birlamchi ahamiyatga ega bo‘lgan funksiyalar chiqishi tabiiydir. Masalan, Ikkinchi jahon urushi davrida davlatning yalpi mudofaa funksiyasi asosiy o‘ringa chiqqan. Davlat tarzida uyushgan jamiyat hayotining turli sohalaridagi inqiloblar, radikal iqtisodiy-ijtimoiy o‘zgarishlar davrida funksiyalar turlicha ko‘rinishga ega bo‘ladi.
Ijtimoiy va tabiiy borliqning turli sohalarida global o‘zgarishlar ro‘y berayotgan bugungi kunda ayrim funksiyalarning ahamiyati yanada oshib borayotganligini ko‘rishimiz mumkin. Bunga misol tarzida ekologik muvozanatni saqlash zarurati; alohida mamlakatlarning manfaatlari doirasiga sig‘maydigan muammolarni hal qilishda xalqaro madaniy va ilmiy-texnik hamkorlik (koinotni o‘zlashtirish, jahon okeani resurslarini o‘rganish va ulardan foydalanish, atrof-muhitni muhofaza qilish va tabiiy resurslardan oqilona foydalanish, transport vositalarini rivojlantirish, milliy, etnik va diniy nizolarni hal etish va boshqa funksiyalar)ni ko‘rsatib o‘tish mumkin.