Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Штатларнинг олий судлари. 
Айдахо ва Род-Айленд каби 
аҳолиси кам бўлган штатларда суд процессини ютқазган шахс одатда 
олий суд деб аталадиган штатнинг энг юқори судига бевосита 

---

304 
апелляция бериш имкониятига эга бўлади. Бошқача қилиб айтганда, 
процессуал суд биринчи даражали суд бўлса, айтишимиз мумкинки, 
мазкур штатлар “икки босқичли” суд тизимларига эгадир. Мазкур 
кичкина штатларда олий суд апелляция берилган ҳар бир ишни кўриб 
чиқади; суд ушбу ишларни бўлмайди, уларнинг ичидан энг муҳим ва 
олий суд аралашишига лойиқ бўлган ишларни танламайди. Ушбу 
штатларда апелляция бериш ҳуқуқи штатда истиқомат қилувчи барча 
шахслар учун умумий ҳуқуқ ҳисобланади. 
Уч даражали тизимларда олий даражали суд кўриб чиқиш учун 
ишларни дид билан танлайди. У қайси ишлар эшитиш учун қабул 
қилинишини ёки қабул қилинмаслигини ўзи ҳал қилади. Процессни 
ютқазган шахс тизим доирасидан чиқиб кетмаган ҳолда апелляция 
бериш (ҳеч бўлмаганда, бир марта) ҳуқуқига эга бўлади. Бироқ 
аслида у иш олий судга эшитиш учун йўналтирилишини талаб қилиш 
бўйича ҳеч қандай ҳуқуқларга эга эмас. Айрим истиснолар судни ўз 
ишининг муҳимлигида ишонтира олган шахсларга нисбатан 
қилинади. Кўплаб штатларнинг қонунчилигига киритилган бошқа 
истиснолар ҳам мавжуд. 
Штатлар олий судлари конституциявий назоратни амалга 
ошириш ҳуқуқига эга. Улар кўпинча штатларнинг қонун чиқарувчи 
органларига 
(легислатураларига) 
келиб 
тушадиган 
қонун 
лойиҳаларининг ёки олий ижро этувчи органлар ҳужжатларининг 
конституцияга мослиги (ўз штатининг конституциясига нисбатан) 
ҳақида узил-кесил хулоса берадилар. Штат олий суди штат 
конституцияси ёки қонунининг ҳар қандай қоидасини, улар федерал 
Конституцияга зид бўлганлиги туфайли, бекор қилишлари мумкин. 
Таъкидлаш жоизки, штат судларида судьялик лавозимига 
тайинлаш турли қоидалар асосида ўтказилади. Кўпгина штатларда 
олий судлар ва апелляция судлари судьялари губернатор томонидан 
Сенат ёки штатнинг бошқа қонун чиқарувчи органи розилиги билан 
6-15 йиллик муддатга кўпинча такроран тайинланиш ҳуқуқи билан 
тайинланадилар. Худди шу тартибда айрим Америка штатларидаги 
қуйи турувчи суд инстанциялари судьялари ҳам ўз лавозимларини 
эгаллайдилар. Бироқ штатлардаги кўпчилик судьялар аҳоли 
томонидан сайлов кампаниялари давомида сайланадилар. Бундай 
тизим гарчи ташқи томондан халқчил кўринса-да, аслида кўпинча бу 
ерда номзодларни қўлловчи бир-бирига рақиб сиёсий партияларнинг 
манфаатлари биринчи ўринга чиқиб қолади, касбий ва шахсий 
сифатлар эса эътибордан четдан қолади, шу сабабли бу тизим АҚШда 

---

305 
ҳақли равишда танқидга учрамоқда. Натижада кўпгина штатларда 
сўнгги ўн йилликлар давомида лавозимларни эгаллаш тизимининг 
янги вариантлари ишлаб чиқилмоқда.