Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

1.2. Ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг асосий 
йўналишлари (функциялари) ва уни амалга
оширувчи органларнинг умумий таърифи 
Суд ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг ташкил 
этилишини, тузилишини ва ваколатларини, биринчи навбатда, уларга 
юклатилган функциялар белгилайди. Умумий кўринишда функциялар 
– бу айрим бир орган ёки ташкилот фаолиятининг асосий, бош 
йўналишлари. 
Функциялар 
давлат 
органи 
фаолиятининг 
энг 
муҳим 
хусусиятларини белгилайди ва унинг асосий мақсадларини амалга 

---

19 
оширишга кўмаклашади. Таъкидлаш лозимки, ҳуқуқни муҳофаза 
қилувчи органларнинг функцияларига оид масалалар мунозарали 
тусга эгадирлар (олимлар томонидан ҳуқуқни муҳофаза қилиш 
фаолиятини амалга оширувчи органларнинг турли доиралари ва 
тегишинча ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларнинг турли 
функциялари ажратилади)
1
. 
ЁДДА САҚЛАНГ!!! Судлов ва ҳуқуқни муҳофаза 
қилиш фаолиятининг асосий функциялари: 
- конституциявий назорат; 
- одил судлов; 
- суд қарорларини ижро этиш; 
- 
судларнинг фаолиятини ташкилий жиҳатдан 
таъминлаш; 
- прокурор назорати; 
- жиноятларни аниқлаш ва тергов қилиш; 
- жиноят ишлари бўйича юридик ёрдам кўрсатиш ва 
ҳимоя қилиш. 
Конституциявий назорат – 
бу давлат органлари ёки мансабдор 
шахсларнинг
 
конституциявий кўрсатмаларга зид бўлган ҳуқуқий 
ҳужжатларини ва хатти-ҳаракатларини аниқлаш, шунингдек, 
аниқланган четга чиқишларни бартараф этиш бўйича чораларни 
кўриш 
орқали 
Конституциянинг 
устунлигини 
таъминлашга 
қаратилган ҳуқуқни муҳофаза қилиш фаолиятининг функцияси. 
Конституциявий назоратни амалга ошириш функцияси қонун 
чиқарувчи 
ва 
ижро 
этувчи 
ҳокимиятларнинг 
ҳужжатлари 
Конституцияга қанчалик мослигига доир ишларни кўрадиган суд 
ҳокимияти органи ҳисобланадиган Ўзбекистон Республикаси 
Конституциявий суди зиммасига юклатилган. 
Одил судлов 
деганда, қонунга ва у билан белгиланган тартибга 
қатъий риоя қилган ҳолда жиноят, маъмурий, фуқаролик ва хўжалик 
ишларини кўриб чиқиш орқали турли низоларни ҳал қилиш 
тушунилади. Одил судлов жамият субъектлари муносабатларининг 
ҳуқуқий меъёрларга мослигини таъминлаб, мазкур муносабатларни 
1
Қаранг. Рыжаков А.П. Правоохранительные органы. – М.: Контракт, 2001. – 1-2-б.; Габричадзе Б.Н., Елисеев 
Б.П., Чернявский А.Г. и др. Правоохранительные органы Российской Федерации: Учебно-справочное пособие. 
– М.: Издательство “Дело и Сервис”, 2002. – 19-21-б. 

---

20 
тартибга солиб турувчи ижтимоий куч сифатида ҳам баҳоланади. 
Одил судлов суднинг мутлақ ваколатида бўлиши қонунда назарда 
тутилган. Суд органларининг тизими Конституция ва “Судлар 
тўғрисида”ги Қонунда мустаҳкамланган. Одил судловни амалга 
ошириш функцияси зиммасига юклатилган судлар қуйидагилардан 
иборат: Ўзбекистон Республикаси Олий суди, Ўзбекистон 
Республикаси Олий хўжалик суди, Қорақалпоғистон Республикаси 
фуқаролик ва жиноят ишлари бўйича олий судлари, фуқаролик ва 
жиноят ишлари бўйича вилоят ва Тошкент шаҳар судлари, фуқаролик 
ишлари бўйича туманлараро, туман (шаҳар) судлари, жиноят ишлари 
бўйича туман (шаҳар) судлари, ҳарбий судлар, Қорақалпоғистон 
Республикаси хўжалик суди, вилоят ва Тошкент шаҳар хўжалик 
судлари. Фавқулодда судлар тузишга йўл қўйилмайди.