Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик институти

Жиноятларни тергов қилиш услубиѐтларининг босқичма-
босқичлиги. 
Ташкил этилиши нуқтаи назаридан жиноятларни тергов 
қилиш жараѐнини учта алоҳида босқичга бўлиш лозим. Ҳар бир босқич – 
бу тергов қилишнинг шундай босқичики, унинг давомида умумий вазифа-
лар билан бир қаторда унинг ўзига хос вазифалари ҳам ҳал этилади.
Биринчи босқич – 
бу дастлабки тергов ҳаракатларини бажариш 
давридир. Мазкур ҳаракатлар ҳам умумий, ҳам ўзига хос вазифаларни
(жиноят аломатларига эга бўлган ҳодисани аниқлаш, айбдорни «из бо-

---

силмасдан» таъқиб қилиш ҳамда ушлаш ва ҳоказо) ҳал этишга қара-
тилган. Қоида тариқасида, улар дарҳол ўтказилади. Дастлабки кечиктириб 
бўлмайдиган тергов ҳаракатлари нисбатан чекланган муддатда ўтказила-
ди, лекин унинг қанча давом этишини жиноятларни тергов қилишнинг 
барча ҳоллари учун олдиндан белгилаб қўйиш мумкин эмас. Умуман 
олганда, шуни қайд этиш зарурки, тергов қилишнинг дастлабки босқичи 
кечиктириб бўлмайдиган, шошилинч тергов ҳаракатларини ўтказиш билан 
тугайди. Жиноятларни тергов қилиш дастлабки босқичининг муддати 
чекланганлиги терговчининг фаолияти имкони борича жадаллаштири-
лишни талаб қилади. 
Иккинчи босқич –
бу иш бўйича далилларни тўплаш ва текширишга 
қаратилган барча қолган тергов ҳаракатларини бажариш давридир. Маз-
кур босқичнинг асосий вазифалари: айбдорни содир этилган жиноятда 
фош этиш, айб эълон қилиш, дастлабки босқичда аниқланмай қолган ҳо-
латларни аниқлаштиришдан иборат. 
Учинчи босқич –
бу тергов қилишнинг якунловчи босқичи. Мазкур 
босқич терговчи томонидан тергов қилишни тамомлаш, яъни далилларни 
тўплаш, текшириш ва баҳолашга қаратилган тергов ҳаракатларини юри-
тишни тугатиш тўғрисида қарор қабул қилинган пайтдан эътиборан 
бошланади ва ишни прокурорга юбориш ѐки жиноят ишини тугатиш 
тўғрисида қарор чиқариш билан тугалланади. Ўз мазмунига кўра у иш 
бўйича тўпланган далиллар баҳоланишини, қўшимча ва такрорий ҳара-
катлар амалга оширилишини ҳамда терговни ниҳоясига етказиш тартиби-
ни белгилашни ўз ичига олади. 
Хусусий криминалистик услубиѐтларда тавсиялар ана шу 
босқичларга мувофиқ тизимлаштирилади.