Ўзбекистон республикаси адлия вазирлиги тошкент давлат юридик университети “ФУҚаролик ҳУҚУҚИ ” кафедраси

Тадқиқот мавзуси бўйича қўйилган муаммолар.
Мерос ҳуқуқини вужудга келиш асосларидан бири сифатида қонун бўйича ворислик ташқи кўринишдан қонунларда мукаммал тартибга солинганга ўхшайди, бироқ ҳуқуқни қўллаш ва суд амалиёти шундан далолат берадики қонун бўйича ворисликда илмий жиҳатдан чуқур таҳлил этишга, ечимлар ишлаб чиқишга муҳтож бўлган муаммолар мажмуи мавжуд:
1. Қонун бўйича ворислик ва васият бўйича ворислик ўртасидаги коллизиялар ва уларнинг қай бирини устуворлигини белгилаш масалалари бўйича муайян ноаниқликлар мавжуд.
2. Қонун бўйича ворисликда биринчи навбатдан олтинчи навбатга қадар тартибни белгилашда қон-қариндошлик даражалари муҳим аҳамиятга эга. Бироқ ушбу даражалар қуйи навбатлар бўйича ниҳоятда умумий тарзда белгиланган. Шу муносабат билан қон қариндошлик генеологияси(шажараси) мукаммал илмий таҳлил этилиши авлод бўйича ва аждодлар бўйича тўғри чизиқ ва ёндош чизиқлар бўйича қан-қариндошлик даражаларининг ўрнини белгилаш, уларни номланиши бўйича атамаларини шакллантириш ҳамда мерос олишдаги навбати бўйича талқин этиш масалалари чуқур илмий ўрганишни талаб этади.
3. Мамлакатимизда тадбиркорлик фаолиятини ривожланиши кишиларни турли тадбиркорлик тузилмаларини ташкил этишда иштирокига кенг имкониятлар яратди. Жумладан хўжалик ширкатлари ва жамиятлари, хусусий корхоналар, фермер хўжаликлари, оилавий корхоналар иштирокчилари ҳамда уларнинг тижоратчи юридик шахслардаги улушларига нисбатан қонун бўйича вориcни қўллаш масалалари чуқур таҳлил этилмоғи ва бу бўйича илмий ечимлар ишлаб чиқилмоғи лозим.
4. Қонун бўйича меросхўрлар бўлмаган тақдирда фуқаролик кодексида белгиланган тартибда мол-мулк ўзини ўзи бошқариш органларига ёхуд давлатга мерос бўлиб ўтиши лозим бўлади. Бироқ ҳуқуқни қўллаш амалиёти шундан далолат бермоқдаки, бу соҳада ўзини бошқариш органларининг қонуний мерос олиш имкониятлари таьминланмаяпти. Турли сабабларга кўра маҳаллий давлат ҳокимияти идоралари мерос мулкини ўзилаштирмоқдалар. Ушбу ҳолатлар қай даражада мақсадга мувофиқлиги ёхуд мавжуд ҳуқуқий асосларини амалиётга мослаштириш масаласи ҳам жиддий илмий изланишлар предмети бўлиши лозим. Юқоридаги ҳолатлар мавзуни кенг кўламдаги муаммоларини қамраб олиши мамлакатимизда иқтисодий- ижтимоий ислоҳотлар, ҳусусий мулк ҳуқуқини кафолатланиши нуқтаи-назардан долзарб эканидан далолат беради.
Юқоридаги ҳолатлардан келиб чиқиб, қонун бўйича ворислик: қонунчилик ва амалиёт номли битирув малакавий иши мавзуси долзарбдир.