Zbekiston respublikasi a. Navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti

 
3-BOB
:O’quvchilarni musiqa asarlarini tinglash va tahlil 
qilishga 
o’rgatishga 
yo’naltirilgan 
pedagogik 
faoliyat 
samaradorligi 
 
3.1 Musiqa asarlarini tinglash va tahlil qilish bo’yicha tajriba-
sinov ishlarining tashkiliy-uslubiy xususiyatlari.
 
 
3.2 Musiqa asarlarini tinglash va tahlil qilish orqali 
o’quvchilarning musiqa madaniyatini shakllantirish yuzasidan 
tajriba-sinov ishlarini tahlili. 
 
Umumiy xulosalar 
 
Foydlanilgan adabiyotlar ro’yxati. 
 
Ilovalar. 
 
 

---

3 
KIRISH 
Mavzuning 
dolzarbligi
. 
Prezidentimiz 
I.Karimov 
2010 
yil
29 yanvarda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining Majlisidagi 
«Asosiy vazifamiz-vatanimiz taraqqiyotini va xalqimiz farovonligini yanada 
yuksaltirishdir» nomli ma’ro’zasida «Biz farzandlarimizning nafaqat 
jismoniy va ma’naviy sog’lom o’sishi, balki, ularning eng zamonaviy 
intellektual bilimlarga ega bo’lgan, uyg’un rivojlangan insonlar bo’lib 21 asr 
talablariga to’liq javob beradigan barkamol avlod bo’lib voyaga yetishi 
uchun zarur barcha imkoniyatni va sharoitlarni yaratishni o’z oldimizga 
maqsad qilib qo’yganmiz» deb ko’rsatib o’tgan edilar. 
1/
Bugungi kunda respublikamizda kelajagimiz bunyodkorlari bo’lmish 
yosh avlod tarbiyasiga e’tibor, ayniqsa ta’limning dastlabki bug’inlaridan 
boshlab birinchi navbatda xalqimiz madaniyati, tarixi, san’ati, adabiyoti, tili 
va milliy qadriyatlariga muhabbat, ularni qalban his qiladigan, kelgusida 
rivojlantira oladigan ma’naviy yetuk, intellektual salohiyatli shaxslar sifatida 
shakllantirishni ustuvor ahamiyat berilayotganligi bejiz emas. 
Chunki, ma’naviy yetuk, aqliy barkamol, axloqiy-estetik madaniyati 
barqaror shakllangan shaxsni tarbiyalash o’z navbatida ijtimoiy-iqtisodiy, 
madaniy, ta’lim-tarbiyaviy vazifalarni bajarish, milliy g’oyani yaratishimizda 
asosiy va xal qiluvchi omil hisoblanadi. 
Insonning ma’naviy ongi, dunyoqarashini va ruhiy kamolotini 
shakllanishida musiqa san’ati o’zining qudratli ta’sir kuchi bilan a’lohida 
ahamiyat kasb etadi. Haqiqatdan ham buyuk shark allomalari e’tirof 
etganlaridek musiqa insonning axloqiy va estetik hissiyotlariga jozibali va 
betakror ta’sir etish xususiyati bilan pedagogik fanlar tizimida muhim o’rin 
to’tadi. Shu bois ham musiqa ta’limida ushbu fanni o’qitilishi eng avvalo
1.I.Karimov «Asosiy vazifalarimiz vatanimiz taraqqiyotini va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish.» 
Toshkent-2010yil (74-75 betlar)

---

4 
tarbiyaviy maqsadlarni ko’zda to’tadi va uning bosh vazifalarini belgilaydi 
desak aslo xato bo’lmaydi.
Shuni a’lohida ta’kidlash joizki, respublikamizda amaldagi ta’lim 
tizimida umumiy o’rta-ta’lim eng muhim shakllantiruvchi bosqich bo’lib, 
bunda o’qitiladigan barcha fanlar va tarbiyaviy ishlar o’sib kelayotgan yosh 
avlodni ta’kidlab o’tilgan darajada kamol topishlari va shaxs sifatida 
shakllanishlarida muhim o’rin to’tadi, xal qiluvchi rol o’ynaydi. Shu jihatdan 
umumta’lim maktablarida o’qitiladigan «Musiqa madaniyati» fani oldiga 
qo’yilgan o`quvchilarni madaniyatli, yuksak ma’naviyatli, milliy g’oya va 
mafkura ruhida shakllangan, milliy o’zligi, tili, ta’rixi, san’ati, umuman 
olganda milliy qadriyatlarini teran anglaydigan va ularni qadrlay oladigan, 
badiiy va estetik didi rivojlangan shaxslar sifatida tarbiyalashdek keng 
ko’lamli vazifalar bugungi kunda ushbu fanni o’qitilishini ham zamonaviy 
talablarga mos ravishda takomillashtirib borishni taqazo etadi. 
Umumta’lim maktablarining «musiqa madaniyati» darslarida 
o’quvchilarni umummusiqiy madaniyatini shakllantirish juda ko’plab 
omillarga bog’liq bo’lib, bo’ o’rinda musiqa tinglash, qo’shiq kuylash, 
nazariy savodxonlik (nazariy ma`lumotlarni egallash) asosiy o’rinni 
egallaydi. Ushbu omillar ichidagi musiqa tinglash faoliyatida esa deyarli 
barcha faoliyatlarda olib boriladigan o`quv tarbiyaviy ishlar o’z ifodasini 
topadi desak xato bo’lmaydi. Chunki o’rganilayotgan qo’shiq ham avval 
tinglanadi va u haqidagi ma`lumotlar musiqa tinglash va tahlil qilish orqali 
o’quvchilarga yetkaziladi. Shu jarayonda bevosita na’zariy ma`lumotlarga 
ham tushuncha va tavsiflar berib boriladi. 
Umumta’lim maktablaridagi musiqa madaniyati darslarini kuzatish va 
pedagogik tahlillar ko’plab o’qituvchilarni darslarni «Davlat ta’lim standarti» 
va fan dasturi talab va mezonlari darajasida o’tmayotganliklarini, darslarni 
metodik va pedagogik nuqtai-nazardan to’g’ri tashkil etishmayotganligi 

---

5 
(ko’p 
hollarda 
faqat 
qo’shiq kuylash faoliyati bilan cheklanib 
qolayotganligini)ni ko’rsatdi. O’quvchilarning nazariy savodxon, amaliy 
ijrochilik ko’nikma va malakalarini shakllantirish vazifalari esa, eng avvalo, 
musiqani to’laqonli idrok eta oladigan, turli janr va uslubdagi musiqa 
asarlarini tinglash bilan unga o’z munosabatini bildira oladigan, baholay 
oladigan (musiqiy-badiiy did), asarning g’oyaviy-badiiy mazmunini tushunib 
kuylay va ijro eta oladigan darajadagi bilim, ko`nikma va malakalarga ega 
qilib tarbiyalashni taqozo etadi. Ayni mana shu vazifalarni amaliyotda to’g’ri 
yo’lga qo’yilishiga erishish, bugungi kunda dolzarb pedagogik muammo 
sifatida biz tomonimizdan tanlangan ilmiy-tadqiqot mavzusini «Musiqa 
asarlarini tinglash va tahlil qilish jarayonida o’quvchilarning musiqiy nazariy 
savodxonligini takomillashtirish» deb nomlashga sabab bo’ldi.