Ўзбекистон респубикаси

Сифат менежменти тизимининг “Менежментга тизимли ёндашиш” тамойили

Менежментга тизимли ёндашиш Тизим сифатида ўзаро боғлиқ жараёнларнинг аниқланиши, англанилиши ва менежменти ташкилот ўз мақсадларига эришишида унинг натижалилиги ва самарасига хисса қўшади. O’z DSt ISO 9000:2009

“Менежментга тизимли ёндашиш” тамойили сифат менежментининг “Жараёнли ёндашиш” тамойили билан тўғридан-тўғри алоқадор. Ташкилотнинг мақсадларига эришишда уни натижавийли ва самарадорли бўлишида менежментнинг ўзаро боғлиқ жараёнларини аниқлаш ва тушунишни тизим сифатида қаралади.
Бошқарувга тизимли ёндашиш – бу ташкилотни бошқаришда ҳар қандай ихтиёрий бошқарув таъсирларининг бир қисми бошқаларининг қисмига таъсир этувчи ўзаро боғлиқ жараёнларни ягона тизими сифатида кўзда тутилади. Қўйилган мақсадларга, ташкилотнинг натижавийлиги ва самарадорлигига, ташкилот фаолиятининг барча жиҳатларини мувофиқлаштирилиши, аниқроғи тизимли ёндашиш учун ўзаро боғлиқ жараёнлар тизимини бошқариш, тушуниш ва идентификациялаш, талаб этилади. Ҳаммасидан аввал, бу ташкилотнинг вазифалари ва ривожланишининг стратегик мақсадлари билан ва сифат менежменти тизими талабларига риоя қилиш билан боғлиқ масалаларни ҳал этилиши билан алоқадордир.

4.11-расм. Сифат менежменти тизимини бошқа менежмент тизимлари билан боғлиқлиги.

“Менежментга тизимли ёндашиш” тушунчасининг ўзини 4.11-расмда келтирилган бошқа бошқарув тартиблари билан сифатни бошқариш моделида куриш мумкин. ISO серияли стандартларида бошқа менежмент тизимларига тааллуқли муайян тавсиялар берилмаган, бироқ, улар мувофиқ менежмент тизимлари билан сифат менежменти тизимини хусусий бирлаштириш ёки ташкилот билан бир тўхтамга келиб келишишда фойдаланилади ва шундай қилиб, сифат менежменти тамойиллари барча ташкилотларда тизимли қўлланилиши мумкин.

Сифат менежментига тизимли ёндашишнинг фалсафий ривожланишини 4.12-расмда келтирилган “сифат юлдузи” ёрдамида кўришимиз мумкин. Юлдузнинг асосига сифатни бошқариш тизимига кирувчи у ёки бу фаолиятга мувофиқ аниқланган концепциялар киради. “Сифат юлдузи”нинг бешта элементини сифат тизими ривожланиши жараёнида келгусидаги асосий ўзгаришлар бўлиши лозим бўлган турли хил соҳаларга мувофиқ: мотивация тизимини ўзгариши, ходимларни ўқитиш тизимида ўзгариш, таъминотчилар билан муносабатлардаги ўзгариш, истеъмолчилар билан муносабатдаги ўзгаришлар ҳамда, сифат тизими ҳужжатларида ўзгаришлар ташкил этади. Сифат таъминлаш – бу ўзида иккита сифатни бошқариш тизими ва сифатни таъминлаш тизимлари мажмуасини намоён этувчи ва ўз ўрнида сифат тизимида сифат тизими доирасида режалаштириладиган ва амалга ошириладиган фаолият турларидир.

Сифатни таъминлаш тизимининг меъёрий-ҳуқуқий асосини ташкилотнинг ички ва ташқи меъёрий ва ҳуқуқий ҳужжатлари ташкил этади. Бунинг учун, янги тзимни қуришдан олдин “сифат юлдузи пойдеворини мустаҳкамлаш” лозим, аниқроғи корхонанинг ташкилий пойдеворини шакллантирувчи ҳужжатларни таҳлилидан ўтказиш ва долзарбликка қайта кўриб чиқилиши керак. Бирламчи босқичида қуйидагиларни текшириш лозим:

• 
  меъёрий базани тўлиқлиги ва тўғри юритилишини;
  
• 
  ички ва ташқи меъёрий ҳужжатлар талабларига техникавий ҳужжатларни мувофиқлигини;
  
• 
  ички ва ташқи ҳужжатлар талабларини ходимларнинг бажариш даражасини.
  

Ҳужжатлаштирилган сифат тизими – бу ISO серияли халқаро ва давлат стандартлари талабларига мувофиқ корхона фаолиятини тавсифловчи моделдир. Сифат бўйича ҳужжатларга асосий талаблар бу уларни доимий долзарбликка қайта кўриб чиқишдир.
Сифат бўйича ҳужжатларга қуйидагилар киради:

• 
  сифатни бошқариш жаранларига талаблардан иборат (Сифат соҳасидаги сиёсат, Сифат бўйича қўлланма, ҳужжтлаштирилган бошқарув процедуралари) сифатни бошқриш бўйича ҳужжатлар;
  
• 
  синаш ва назорат қилиш, таъмирлаш ва техник хизмат кўрсатиш, монтаж, эксплуатация ҳамда тайёрлаш жараёнларини бошқарув талаблари, (ички ва ташқи меъёрий-техникавий ҳужжатлар) сифатни таъминлаш бўйича ҳужжатлар;
  
• 
  статистик қайта ишлаш ва таҳлил қилиш имкониятларини амалга ошириш мақсадида маълумотларни архивлашни таъминланиши лозим ва сифат тўғрисида оператив ҳисобот маълумотларидан таркиб топган сифатни тасдиқловчи ҳужжатлардир.
  

Айнан, сифатни холисона тасдиқловчи оператив ҳисобот маълумотлар бўлиб, қуйидагиларни келтирса бўлади:

• 
  раҳбарият томонидан сифат тизимини таҳлилини ўтказишда;
  
• 
  сифат тизимининг ички ва ташқи аудитларида;
  
• 
  истеъмолчиларнинг шикоятлари ва эътирозларини кўриб чиқишда;
  
• 
  ҳакамлик судларида истеъмолчилар билан тортишувларни ҳал этишда.
  

Шундай қилиб, “Менежментига тизимли ёндашиш” тамойилини амалга оширилишини таъминлаш мақсадида сифат тизимининг натижавийлиги ва самарадорлигини доимий яхшилаш ҳамда ишчи ҳолатда сақлаш, шунингдек, ҳужжатлаштирилган бўлиши лозим.
Сифатни бошқариш стратегиясида менежментга тизимли ёндашишни учта эволюцион вариантлари пайдо бўлиб ва улар қуйидаги босқичларда амалга оширилади:

• 
  биринчи – ишлаб чиқариш технологиясига асосий эътибор қаритилган маҳаллий ёндшув;
  
• 
  иккинчи – маҳсулот сифатига бевосита таъсир қиладиган бошқариш ва ишлаб чиқаришнинг техник элементлари сифатига асосланган комплекс ёндашиш;
  
• 
  учинчи – биринчи даражада бошқарув фаолиятининг умумий сифати кейин эса, ишлаб чиқариш технологиясининг сифати таъминлавчи тизимли ёндашиш.
  

Хавфсизлик, ишончлилик, техник-иқтисоий самарадорликни оширишга менежментга тизимли ёндашишдан фойдаланибгина қолмай корхонанинг режа-графикдаги чора-тадбирларни ягона тизим деб бажарилишида ҳам муҳим аҳамият касб этади.
Тизимли ёндашишни таъминлаш мақсадида корхона фаолиятининг мақсадларга йўналтирилган менежменти йиллик ишлаб чиқилади ва ўзида мавжуд ресурслардан смарали фойдаланиш ва натижавийлик ҳамда самарадрликни оширишни таъминловчи, маҳсулот (хизматлар) ва жараёнлар сифатини таъминлашга йўалтирилган, ташкилий-техник чора-тадбирларни мужассам этган Сифатнинг комплекс режаси тасдиқланади.
Сифат менежменти тизимнинг “Менежментга тизимли ёндашиш” тамойилини ISO 10014:2006 “Сифатни бошқариш – молиявий ва иқтисодий фойдалар олиш бўйича кўрсатма” халқаро стандартига мувофиқ қўллаш бўйича схемаси 4.13-расмда келтирилган.