Ўзбекистон републикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги ўзбекистон миллий

ЯИМ нинг ўсишида экстенсив ва интенсив омилларнинг ўрни
39
ДАВР 
Ўсиш даражаси(%) 
ЯИМ Капитал Меҳнат TFP 
2000-2007 6,0 
5,4 
2,4 
2,8 
2008-2010 8,5 
21,7 
2,7 
1,1 
2010-2013 8,3 
14,5 
2,6 
2,7 
Юқорида келтирилган жадвалимизда капитал ва меҳнат экстенсив 
омиллар ҳисобланади ва бу кўрсаткичлар Кобба-Дуглас формуласи ѐрдамида 
ҳисобланган бўлса, TFP яъни интенсив омиллар ўзида Солоу қолдиғини акс 
эттирган. Жадвалдаги маълумотлар кўрсатиб турибдики энг юқори ўсиш 
суръатлари капитал (инвестиция ва капитал қўйилмалар) омилига 
тегишлидир. Капитал омилининг даврлараро ўсиш тенденсияси ўзгарувчан 
хусусиятга эга, яъни 2000-2007 йилларда капитал омилининг ўртача ўсиш 
даражаси 5,4%ни ташкил этган бўлса, 2008-2010 йилларда ўсиш даражаси 
кескин ошгани ҳолда ўртача 21,7% ни ташкил этган. 2010-2013 йилларда эса 
39
Тенденции социалъно-экономического развития Узбекистана (2000-2013 гг.) Ташкент-2014 Издателъство 
IFMR. 86 ст 

---

капитал омилининг ўсиш даражаси олдинги даврга нисбатан қисқаргани 
ҳолда ўртача 14,5% ни ташкил этмоқда. Ушбу маълумотлардан шу нарса 
кўриниб турибдики, 2010-2013 йиллардаги ўртача иқтисодий ўсишнинг 2008-
2010 йилларга нисбатан 0,2% га қисқарганини ушбу даврлардаги капитал 
омилининг ўсиш суръатларининг ўртача даражасининг 7,2%га (14,5%-21,7%) 
қисқаргани билан изоҳлашимиз мумкин. Чунки ушбу даврлар оралиғида 
меҳнат омилининг ўртача ўсиш даражаси фақатгина 0,1%(2,6%-2,7%)га 
қисқаргани ҳолда иқтисодий ўсиш даражасига таъсири деярли ўзгармаган. 
Интенсив омилларнинг ўртача ўсиш даражаси сўнгги икки давр оралиғида 
1,6%(2,7%-1,1%)га ўсганига қарамасдан иқтисодий ўсиш даражасининг 
қисқаргани иқтисодий ўсиш суръатларига интенсив омилларнинг (TFP) 
таъсиридан кўра капитал омилининг таъсири юқори эканлигини 
кўрсатмоқда. Шу сабабдан келгусида мамлакатимизда юқори иқтисодий 
ўсиш 
суръатларини 
сақлаб 
қолишда 
капитал 
омилининг, 
яъни 
инвестицияларнинг аҳамияти юқори саналади. Ўз навбатида, ЯИМ 
таркибини ҳам экстенсив ва интенсив омилларга ажратган ҳолда миллий 
иқтисодиѐтимиз тараққиѐтида инвеститсияларнинг аҳамиятини баҳолаш 
мумкин.