Ўзбекистон олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобил ва йўллар институти “ЙЎЛ Қурилиши” факультети

Назорат саволлари:

1. 
   Йўл пойига ер ости сувлари таъсири.
   
2. 
   Йўлларда атмосфера сувларини йўлдан қочириш учун қандай чоралар кўрилади.
   
3. 
   Автомобил йўлларига табиий омиллар таъсири неча хил кўринишда бўлади ?
   
4. 
   Йўллардан фойдаланишда сув харорат тартибини яхшилашда қандай тадбирлар белгиланади?
   

4 – МАВЗУ. ЙЎЛ ТЎШАМАСИ ВА ҚОПЛАМАСИДАГИ ДЕФОРМАЦИЯ ВА БУЗУЛИШЛАР.


Режа:

1. 
   Қопламаларда хосил бўладиган нуқсонлар.
   
2. 
   Қоплама сифатини назорат қилиш ва бошқариш.
   

Таянч сўз ва иборалар: қоплама нуқсонлари, ёриқлар, ўйиқлар, транспорт юкламалари, деформациялар, ейилиш қатлами, йўл тўшамаси, қоплама сифати, ТЭС кўрсаткичлари, механизмлар.

Тўшамаларни бузилиши вақт ўтиши билан ундаги холат ўзгаришларини жадаллаштириб бориш натижаси хисобланади. Йўллардаги ўзгаришлар қоплама турларига хам боғланиб турлича кўринишда намаён бўлади. Йўл пойида содир бўладиган холат ўзгаришларига ундаги чўкиш, тоб ташлаш, бўртиш ва қоплама чеккаларидаги холат ва ўзгаришлар киради.

Чўкиш – етарли даражада қатламлаб зичланмаган қисмида ва грунт намлигини меъёридан ортиб кетишидан содир бўлиб, грунт хоссаси хамда гидрогеологик шароитларига боғлиқ. Қоплама чеккаларида автомобил ғилдираклари таъсирида қотирилмаган, намлиги ортиб кетган ва етарли зичланмаган грунтларда изли бўйлама кичик чуқурлар хосил бўлади.
Тўшамадаги хол ўзгарилиши ва бузилишлар. Тўшамаларда содир бўладиган холат ўзгариши ва бузилишлар асосан унга юқроига таъсир этувчи кучлар хисобланади. Булар – эзилиш, силжиш, тўлқинлар, тарновсимон излар ва нотекис чўкишлардан ташкил топади.
Эзилиш – органик боғловчилар қўшиб курилган қопламалрда куннинг исиб кетиши ва меъёридан ортиқ қўшилганда юқори эластик холатига эга бўлиб, куч тасирида сиқилиши натижасида содир бўлади. Бундай хол кўпинча оғир юкли транспорт воситаларини мунтазам тўхташ жойларида кузатилади.
Силжишлар – нотекисликлардан ташкил топиб, тўшама асоси пишиқ бўлиб, куч таъсирида қопламани сурилиши натижасида содир бўлади. Бундай холатлар транспорт харакатини тез сўндириш жойи ( бекат, чорраха ) ларида кўпроқ учрайди. Бу хол юқори харакатга чидамсизроқ қопламаларга оид хисобланади.