Ўзбекистон олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобил ва йўллар институти “ЙЎЛ Қурилиши” факультети

Назорат саволлари:

1. 
   Йўл қопламаси сиртининг ғадир – будурлиги қайси кўрсаткичларига таълуқли?
   
2. 
   Қопламанинг ғилдирак билан илашиш сифатини яхшилаш йўллари.
   
3. 
   Қоплама сирти ғадир – будурлиги бўйича қандай турларга бўлинади ?
   
4. 
   Қопламанинг илашиш қоэффициенти қандай қийматларда бўлади ?
   
5. 
   Сиртга ишлов беришнинг афзалликлари ва вазифаларини баён қилинг?
   

11 – МАВЗУ. ҚОПЛАМА СИРТИГА ИШЛОВ БЕРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ


Режа:

1. 
   Сиртга ишлов беришнинг турлари.
   
2. 
   Қоплама сиртига ишлов беришнинг афзалликлари ва вазифалари.
   
3. 
   Қоплама сиртига ишлов бериш технологияси.
   

Таянч сўз ва иборалар: Қоплама герметиклиги, юза ғадир – будирлиги, химоя қатлами, қоплама, асос, илашиш коэффициенти, ёриқлар, транспорт юкламалари, оби – хаво, машина ва жихозлар, синхрон усул, технологик жараён, хизмат муддати.
Хорижий мамлакатларда хусусан, Францияда сиртга ишлов бериш, бир қанча кўринишларга бўлинади. Уларнинг ҳар бирини ўз доирасида қўллаш бир қанча самаралидир.
1. Чақиқ тош ва боғловчини бир марта тақсимлаш билан бир қатламли сиртга ишлов бериш. У йўл қопламасида, етарли даражада емирилувчи қатлам ва ғадир-будир сирт ҳосил қилади ва мустаҳкамлигини таъминлайди. Бу, юзага ғадир-будир ишлов беришнинг энг кўп тарқалган кўринишидир ва барча турдаги ҳаракатлар учун бир қанча қулайлик яратади. Унда кўпинча 5-10 фракцияли чақиқ тошлар қўлланилади.
2. Икки қават чақиқ тошни тақсимлаш билан, бир қатламли сиртга ишлов бериш. Бунинг учун, қоплама сиртига аввал йирик фракциядаги чақиқ тошлар тақсимланади (масалан 5-10 мм ёки 10-20 мм фракцияли), катоклар билан зичланади, сўнгра майдароқ фракциядаги чақиқ тошлар тақсимланади (масалан 2,5-5 мм ёки 5-10 фракцияли) ва шиббаланади. Улар юқори тезликда жадал ҳаракатланувчи йўлларда қўлланилади. Бундай сиртга ишлов бериш қопламанинг герметиклигини яхшилашга, майда носозлик ва деформацияларни йўқотишга, автомобиль ғилдирагидан тушадиган кучланишни яхшироқ тақсимлашга ёрдам беради. Айниқса, қаттиқ асосларда бундай ишлов беришларни қўллаш самаралидир.