Ўзбекистон олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент автомобил ва йўллар институти “ЙЎЛ Қурилиши” факультети

Таянч сўз ва иборалар: ейилиш қатлами, йўл қопламаси, ёриқлар, ўйиқлар, эски асфальтобетон, инрақизил нур, қиздириб текислаш, фрезалаш, синдириш, регенерация, АБЗ.


Эски қоплама материалларини АБЗда қайта ишлаш қуйидагича [13]:

• 
  йўллардан қирқиб олинган асфальтбетондан фойдаланилади;
  
• 
  қайта ишлашда тош материаллар, битум, юмшаткич (пластификатор)лардан кенг фойдаланилади;
  
• 
  керакли сифатга эга бўлган тайёр қоришма ҳосил қилиб, уни йўл участкаларига ётқизилади;
  
• 
  энергия ва моддий маблағлар тежалади (АҚШ тажрибаларига қараганда, таъмирлаш нархи 20-30% арзонлашади).
  

Энергия тежами эса қуйидагиларга боғлиқ:

• 
  қўшиладиган янги тош материаллар миқдори ва уларни ташиб келтириш масофасига;
  
• 
  эски қопламани кўчириш усуллари ва уни ташиш масофасига;
  
• 
  кўчирилган асфальтбетон қопламасини майдалаш усулларига;
  
• 
  қайта ишлаб чиқариш технологиясига;
  
• 
  қайта ишлаб чиқарилган асфальтбетон ва тош материалларининг намлигига.
  

Чет эллардаги тажрибаларга қараганда, материаллар тежами 50% гача етади. Эски асфальтбетондан фойдаланиш зарурати битум, минерал материаллар ва энергиянинг етишмаслиги ва қимматлиги билан боғлиқ.

Асфальтбетонни заводда қайта тайёрлаш юқорида айтилганлардан ташқари, қуйидаги имкониятларга эга:

• 
  йўл қопламаси қалинлигини кўпайтирмай туриб, унинг конструктив мустаҳкамлигини оширади;
  
• 
  йўл чети тошлари, қудуқ қопқоқларини (шаҳар шароитида) қайтадан ўрнатиш зарурати бўлмайди;
  
• 
  транспорт воситалари кўприклар, эстакадалар, йўл ўтказгичлар остидан ўтиб кетиши учун қолдирилган габарит баландлиги ўзгармайди.
  

Заводда эски асфальтбетондан янги қоришма тайёрлаш технологиясига қуйидаги амаллар киради:

• 
  йўл қопламасидан ейилган асфальтбетонни кўчириб олиш;
  
• 
  материални АБЗга ташиб келтириш;
  
• 
  асфальтбетони майдалаш (фрезаланмасдан, кўчириб олинган бўлакларни);
  
• 
  эски асфальтбетонни маҳсус қурилма ичида қиздириш, аралаштириш ва унга янги минерал материаллар, битум ва юмшаткичлар қўшиш.
  

Ейилган йўл қопламасини кўчириш учун йўл фрезалари, юмшаткичлар, экскаватор ва бошқа хил машиналардан фойдаланилади.

13 – расм. Италиянинг Marini фирмасига тегишли асфальт қорувчи ЕМСС қурилмаси (унумдорлиги 100-500 т/соат):1-таъминлаш агрегати; 2-қия конвейерлар; 3-қуритиш барабани; 4-битумли ускуна; 5-чанг тутқич қурилма мўркони билан; 6-минерал кукунлар агрегати; 7-минерал материаллар транспортёри; 7-тайёр қоришма бункери; 8-эски асфальтбетонни қабул қилувчи бункер.