Ўзбекистон иқтисодий ва ижтимоий географияси

Ўзбекистон табиий, иқтисодий ҳамда сиёсий географик ўрнининг энг муҳим хусусияти унинг Дунё океанидан узоқда, Евросиё материгининг ичкарисида жойлашганлигидан иборатдир. Бундай географик ўрин нафақат мамлакат иқлимининг шаклланишида, балки унинг ижтимоий-иқтисодий ва геосиёсий ривожланишига ҳам ўз таъсирини кўрсатади. Бу эса умумгеографик қонуниятлардан биридир.

• Ўзбекистон табиий, иқтисодий ҳамда сиёсий географик ўрнининг энг муҳим хусусияти унинг Дунё океанидан узоқда, Евросиё материгининг ичкарисида жойлашганлигидан иборатдир. Бундай географик ўрин нафақат мамлакат иқлимининг шаклланишида, балки унинг ижтимоий-иқтисодий ва геосиёсий ривожланишига ҳам ўз таъсирини кўрсатади. Бу эса умумгеографик қонуниятлардан биридир.
• Иқтисодий географик ўрин (ИГЎ) – бу маълум бир жойнинг (мамлакат, вилоят, шаҳар ва ҳ.к.) ўзидан ташқарида ўрнашган географик элементларнинг (тоғ, дарё, денгиз, шаҳар, давлат, фойдали қазилма бойликлар ва б.) шу жойнинг ижтимоий-иқтисодий, сиёсий маданий ривожланишига таъсири демакдир. Бундай таъсир вақт ўтиши билан ўзгариб туради, қулай жой ноқулай ва, аксинча, ноқулай жой қулай ўрнига эга бўлиши мумкин. Асосий иқтисодий географик қонуният бу ерда шундан иборатки, ҳар бир жой ўзининг ИГЎни қулайлаштиришга, рақобатбардошлигини оширишга интилади.

Ўзбекистон Республикаси гарчи Ҳинд океанига, Шимолий муз океанига қараганда нисбатан яқинроқ бўлсада, геосиёсий жиҳатдан у айнан кўпроқ шимол йўналишида “очиқроқ”. Жанубда ва жануби-шарқда тоғли ҳудудлар билан чегараланганлиги (бу мамлакатимизнинг асосий табиий географик хусусиятларини белгилаб беради), сиёсий жиҳадан эса унча барқарор вазиятга эга бўлмаган (айниқса Афғонистон Республикаси) давлатлар билан қўшничилиги ҳозирча нисбатан қисқа ва яқин бўлган Ҳинд океани бандаргоҳларига чиқиш учун қулайликлар яратмайди.

• Ўзбекистон Республикаси гарчи Ҳинд океанига, Шимолий муз океанига қараганда нисбатан яқинроқ бўлсада, геосиёсий жиҳатдан у айнан кўпроқ шимол йўналишида “очиқроқ”. Жанубда ва жануби-шарқда тоғли ҳудудлар билан чегараланганлиги (бу мамлакатимизнинг асосий табиий географик хусусиятларини белгилаб беради), сиёсий жиҳадан эса унча барқарор вазиятга эга бўлмаган (айниқса Афғонистон Республикаси) давлатлар билан қўшничилиги ҳозирча нисбатан қисқа ва яқин бўлган Ҳинд океани бандаргоҳларига чиқиш учун қулайликлар яратмайди.