Ўзбекистон иқтисодчилари XIII форуми

инвестициявий муҳит. 
Экспорт ишлаб чиқариш зоналари халқаро ассоциацияси Президенти Ричард Болин ва вице-
президент Роберт Хейвудларнинг фикрича, эркин иқтисодий зона яхши ютуққа эришиши учун 
биринчи навбатда инвесторлар учун барқарорлик ва улар фаолияти учун хавфсизликни кафолатлай 
1
Манба: Жаҳон банкининг 
the global economy.com.
сайти маълумоти. 
2
Манба: Жаҳон банкининг 
the global economy.com.
сайти маълумоти асосида.

---

166 
оладиган қонунчилик шарт экан
1
. Жаҳон тажрибасидан маълумки, ҳуқуқий асосларни тўлалигича 
ишлаб чиқмасдан туриб, ҳеч бир эркин иқтисодий зона етарли даражада фаолият кўрсата олмайди. 
Шунинг учун ҳуқуқий тартиботни ишлаб чиқиш ва жорий этиш эркин иқтисодий зонадаги хўжалик 
субъектлари учун ҳам, чет эл инвесторлари учун ҳам муҳим аҳамиятга эгадир
2
.
Хорижий инвестицияларнинг оқиб келишига энг катта тўсиқ – бизнесни тартибга солувчи 
қонунчиликдаги чалкашликлардир. Қабул қилинган қонунлар, ҳуқуқий ҳужжатлар бир-бирига зид 
бўлса, қонун-қоидалар тез-тез ўзгартириб турилса, бу ҳолат хорижий инвесторни ўйлантириб қўяди. 
Ҳатто, яхши имтиёзлар берилган тақдирда ҳам, у бу мамлакатда бизнесни бошлашга иккиланади. 
Агар янги қоидалар ва қарорлар чиқарилаверса, албатта, ҳаракатда бўлган қайси бир қарор ёки 
қоидага зид келиб қолади. Бундан ташқари, қонуний актларни тарқатиш яхши йўлга қўйилмаган 
бўлса, умуман, тушуниш ва ишлатиш бюрократ хоҳиш-истаги, манфаатига боғлиқ бўлиб қолади 
(хоҳласа, бир қоидага риоя қилади, хоҳламаса қилмайди). Қонунчиликдаги ноаниқликлар ва 
мураккабликлар нафақат хорижий инвесторларга, балки ҳукумат вакилларига ҳам муаммолар 
келтириб чиқаради. Уларнинг ўзи ҳам қонунчиликнинг ҳозирги аҳволини чуқур била олмайдилар. 
Ўзларида бўлган маълумотга асосланиб қарор қабул қилишса, у нотўғри ва ноқонуний бўлиб қолиш 
ҳоллари тез-тез учрайди. Бу қарорларни юқори ташкилот бекор қилиш ҳолати ҳам учраб туради. 
Бунинг оқибатида давлат маъмурларига ишонч пасаяди. Масалан, ЭИЗларни ташкил этиш ва юритиш 
соҳасида ягона меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларни жамловчи ягона кодекс
3
нинг мавжуд эмаслиги 
муаммоларни янада чуқурлаштирмоқда.
Ўзбекистонда эркин иқтисодий зоналар фаолиятини ташкил этишга оид меъёрий-ҳуқуқий 
базанинг барқарорлигини таъминлаш масалалари асосий ўринда турса ҳам замон талабларидан келиб 
чиқиб, ҳамда илғор жаҳон тажрибаларини инобатга олиш заруриятидан ушбу соҳадаги қонунчилик 
ва меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда айрим номувофиқликлар ҳам кузатилмоқда. Бизнингча, эркин 
иқтисодий зоналар бўйича тартибга солиш мумкин бўлган қонунлар, фармонлар, қарорлар, 
йўриқномалар, ЭИЗ маъмурияти фаолиятини ташкил этиш, ҳуқуқий ҳужжатларда кўрсатилган 
молиялаштириш манбалари ва ЭИЗни ривожлантириш фондларини шакллантириш имкониятларини, 
бундан ташқари, солиқлар ва тўловлар, имтиёзлар ва рағбатлантиришлар ҳамда эркин иқтисодий 
зонада ташкил қилинадиган мезонлар ва тамойилларни аниқлаб бериш нуқтаи-назаридан айрим 
ўзгаришларга муҳтож, деб ўйлаймиз. Чунки, эркин иқтисодий зоналарни ташкил этишдаги асосий 
қадам, бу – қонунчилик базасидир. Қонунчилик базасини такомиллаштириш шу соҳадаги илғор 
ўсишдан далолатдир. Бу ўсишни таъминлаш учун Ўзбекистон Республикаси ҳукумати томонидан 
тегишли қонун ва қарорлар давр талаби билан янгиланиб борилиши лозим. Эркин иқтисодий 
зоналарни ташкил этишда бир қанча давлатлар ўзига хос ва мос қонунчиликни яратишдан 
бошлашган.