Zbekiston davlat jahonn tillari universiteti huzuridagi sherobod agrosanoat texnikumi

1.1 Batareyaning maqsadi
Batareya dvigatelni ishga tushirganda elektr starteriga va generator ishlamayotganda yoki uning quvvati yetarli bo'lmaganda elektr energiyasining boshqa iste'molchilariga quvvat beradi.
1.2 Batareyaning joylashishi
1 - panjara; 2 - ajratuvchi; 3,4- elektrodlar, mos ravishda, ijobiy va salbiy; 5 - salbiy elektrodlarning yarim bloki; 6 - ajratgichli elektrodlar bloki; 7 - monoblok tanasi; 8 - qutb chiqishi; 9 - umumiy qopqoq; 10 - mantar; 11 - bor bilan ko'prik; 12 - musbat elektrodlarning yarim bloki
1.2.1 Elektrodlar
To'liq zaryadlangan qo'rg'oshin akkumulyatorida musbat elektrodlarning faol moddasi qo'rg'oshin dioksidi PbO2 (to'q jigarrang), salbiy elektrodlar esa shimgichli qo'rg'oshin Pb (kulrang).
Elektrod panjaralari zaryad olayotganda faol massaga oqim etkazib berish, oqim kollektori zaryadsizlanganda, shuningdek, faol massani mexanik ravishda ushlab turish funktsiyasini bajaradi.
Xuddi shu konstruksiyadagi musbat va manfiy elektrodlarning panjaralarida tirgaklar 1, vertikal qovurg‘alar va gorizontal tomirlar bilan ramka 2, tayanch oyoqlari 3 mavjud.
Ba'zi panjaralarda, ajratgichlar - konvertlardan foydalanilganda, oyoqlarning balandligi pastroq yoki yo'q. Qovurg'alar va tomirlarning profili panjarani qolipdan osongina olib tashlashni va faol massa va panjara o'rtasidagi yaxshi aloqani ta'minlaydi.
Elektrod panjaralarining qalinligi rejimlarga va o'rnatilgan batareyaning ishlash muddatiga bog'liq. Avtomobil akkumulyatorlari uchun panjara qalinligi 1,5 - 2 millimetrni tashkil qiladi.
Elektrod panjaralarining hujayralari g'ovakli faol massa bilan to'ldiriladi. Hujayra elektrodi pastasining asosi sulfat kislotaning suvli eritmasida aralashtirilgan qo'rg'oshin kukunidir. Faol massaning kuchini oshirish uchun xamirga polipropilen tolasi qo'shiladi.
1.2.2 Monoblok (g'ilof)
Boshlang'ich korpus ebonit yoki plastmassadan qilingan. Hozirgi vaqtda og'ir va mo'rt ebonit monobloklari termoplastik monobloklar yoki yupqa devorli sovuqqa chidamli propilen-etilen sopolimer monobloklari bilan almashtirilmoqda.
1.2.3 Qopqoq
Alohida batareyalarning qopqog'i yoki butun batareya monoblok bilan bir hil materialdan qilingan. Monoblokning devorlari bilan individual qopqoqlarning birlashmasida batareyalar bitum mastikasi bilan yopiladi.
Barcha batareyalar uchun umumiy qopqoqdan foydalanish sizga quyidagilarga imkon beradi:
- Elementlararo ulanishlar uzunligini qisqartiring, bu batareyaning ichki qarshiligini pasaytiradi;
- Batareyaning yuqori qismini toza saqlash osonroq, uning qopqog'ida o'z-o'zidan tushishi ehtimoli kamayadi;
- Batareyadagi alohida batareyalarning mahkamlagichlarini mustahkamlang.
Biroq, umumiy qoplamadan foydalanish ham kamchiliklarga ega:

- Individual akkumulyatorning kuchlanishini o'lchash va agar foydalanishga yaroqsiz bo'lsa, uni almashtirish mumkin emas

- Umumiy qopqoq bilan batareyani ta'mirlashning mumkin emasligi.
1.2.4 tirbandlik
Ular ebonit, polietilen, polistirol yoki fenolitdan tayyorlanadi. Plastik vilkalar kamroq og'irlik va katta kuchga ega.
Elektrolitlar oqishi oldini olish uchun korpusning 1 yopilish qirrasi va qopqoqning to'ldiruvchi bo'yni orasiga rezina yuvish moslamasi 5 o'rnatilgan.
1.3 Batareya qanday ishlaydi
Batareyada elektr energiyasi zaryadlanganda kimyoviy energiyaga, zaryadsizlanganda esa elektr energiyasiga aylanadi.
Kimyoviy oqim manbai - fazoviy ravishda alohida oksidlanish-qaytarilish kimyoviy reaktsiyalarining paydo bo'lishi tufayli ularning erkin energiyasi elektr energiyasiga aylanadigan qurilma.
Ishning tabiatiga ko'ra, bu manbalar ikki guruhga bo'linadi:
-Birlamchi kimyoviy oqim manbalari yoki galvanik elementlar;
-ikkilamchi manbalar yoki elektr akkumulyatorlar.
Birlamchi manbalar faqat bir marta foydalanishga imkon beradi, chunki ularni chiqarish jarayonida hosil bo'lgan moddalarni asl faol moddalarga aylantirib bo'lmaydi. To'liq zaryadsizlangan galvanik hujayra, qoida tariqasida, keyingi ish uchun yaroqsiz - bu qaytarib bo'lmaydigan energiya manbai.
Ikkilamchi kimyoviy oqim manbalari teskarimi energiya manbalari - o'zboshimchalik bilan chuqur zaryadsizlangandan so'ng, ularning ishlashi zaryadlash orqali to'liq tiklanishi mumkin. Buni amalga oshirish uchun elektr tokini ikkilamchi manba orqali zaryadsizlanish vaqtida oqayotganiga teskari yo'nalishda o'tkazish kifoya. Zaryadlash jarayonida zaryadsizlanish jarayonida hosil bo'lgan moddalar asl faol moddalarga aylanadi. Erkin energiyaning kimyoviy oqim manbaining erkin energiyasiga elektr energiyasiga (batareyaning zaryadsizlanishi) ko'p marta aylanishi va elektr energiyasining kimyoviy oqim manbaining erkin energiyasiga (batareya zaryadi) teskari aylanishi shunday sodir bo'ladi.
2. Batareya quvvatini hisoblash
Dastlabki ma'lumotlar.
Batareya raqami

Qabul qilingan zichlik va o'rtacha o'lchangan zichlik o'rtasidagi farqni aniqlaymiz:

1,28 - 1,19 = 0,09 g / sm
2.3 Elektrolitlar zichligining har 0,01 g/sm kamayishi uchun 6% siyraklanish sodir bo'lgani va bizning holatimizda elektrolitlar zichligi 0,09 g/sm ga kamayganligi sababli, kamayishi darajasi quyidagicha bo'ladi:
0,09 * 100% = 9%; 9% * 6% = 54%
EMF ikki yo'l bilan aniqlanadi:
Biz kuchlanishni voltmetr Uv bilan o'lchaymiz va olamiz:
1 bank = 1,7V
2 ta bank = 1,6 V
3 ta bank = 1,4 V
4 ta bank = 1,5 V
5 ta bank = 1,4 V
6 ta bank = 1,5 V
Eo \u003d 0,84 + P + 25 tenglamalarini echish orqali zichlikni aniqlaymiz.
1 ta mumkin = 0,84 + 1,25= 2,09
2 ta bank = 0,84 + 1,26 = 2,10
3 ta bank = 0,84 + 1,23 = 2,07
4 ta bank = 0,84 + 1,24 = 2,08
5 ta bank = 0,84 + 1,23 = 2,07
6 ta bank = 0,84 + 1,22 = 2,06
Hisob-kitoblardan xulosa qilishimiz mumkinki, batareyada elektrodlarning sulfitatsiyasi yoki qisman qisqa tutashuvi mavjud.
Atrof-muhit harorati 1 C ga o'zgarganda, bu elektrolitlar zichligining 0,0007 g / sm ga pasayishiga to'g'ri keladi, biz quyidagilarni olamiz:
50*0,0007=0,035~0,3g/sm
Endi biz -25 C haroratda harorat xatosini hisoblaymiz:
1 bank \u003d 1,25 - 0,03 \u003d 1,22 g / sm
2 ta bank \u003d 1,26 - 0,03 \u003d 1,23 g / sm
3 ta bank \u003d 1,23 - 0,03 \u003d 1,20 g / sm
4 ta bank \u003d 1,24 - 0,03 \u003d 1,21 g / sm
5 ta bank \u003d 1,23 - 0,03 \u003d 1,20 g / sm
6 ta bank \u003d 1,22 - 0,03 \u003d 1,19 g / sm
Batareyani ishlatmaslik kerak, chunki uning kamdan-kam uchraydigan foizi yozda 50% va qishda 25% bo'lgan 54% ni tashkil qiladi. Uni zaryadlash va elektrolitlar zichligini banklarga tushirish kerak.
Xulosa
Zamonaviy akkumulyatorlarning afzalligi shundaki, ular maksimal ish kuchlanishiga ega, bu bitta akkumulyatorning EMF va ularning ketma-ket ulanishi soni bilan belgilanadi, katta umumiy massa emas, minimal ichki qarshilik (ayniqsa, harorat pasayganda), maksimal miqdor massa birligiga ajratilgan energiya, zaryadlash vaqtida quvvatni tez tiklash, kichik umumiy o'lchamlar va mexanik kuch, ommaviy ishlab chiqarishda arzon narx.
Adabiyotlar ro'yxati
1. Turevskiy I.S., Sokov V.B. , Kalinin Yu.N. "Avtomobillarning elektr jihozlari".
2. Chijkov Yu.P. "Avtomobillarning elektr jihozlari". "Muhandislik" nashriyoti 2003 yil;
3. Akimov S.O. , Chijkov Yu.P. "Avtomobillarning elektr jihozlari". Oliy maktablar uchun darslik. M. YoAJ KZhI "G'ildirak orqasida" 2001 yil.
4. A. Tranger “Avtomobillarning elektr jihozlari”.
5. Timofeev A. M. “Avtomobillarning elektr jihozlari”.