Ўзбекистон бадиий академияси камолиддин беҳзод номидаги миллий рассомлик ва дизайн институти

 
 
 
 
 
 
 
 
 
(76-расм) 
2.6 Сопол буюм юзасига ишлов бериш
Топилма гипс ашёси билан таъмирлаб бўлингандан сўнг нам бўлмаган 
қуруқ жойда топилманинг таъмирланган қисми қалин ёки юпқалигига қараб 
ўртача 24-48 соат давомида мўътадил ҳароратда қуритилади. Сўнг қуриган 
сопол буюм юзаси қумқоғоз ёрдамида жилвирланади. 
(77-расм) а
Жилвирлаш жараёни ҳам босқичма-босқич амалга оширилади. Биринчи 
босқичда дағал юзаларни йўқотиш мақсадида йирик қумқоғоз ёрдамида 
жилвирланади. Кейинги босқичда йирик қумқоғоз изларини йўқотиш ҳамда 

---

76 
юзаларни 
силлиқлашмақсадида 
майда 
тишли 
қумқоғоздан 
фойдаланилади.
(77-расм)
(77-расм) б
Сопол буюмюзалари жилвирлангандан сўнг юзаларюмшоқ мўйқалам 
ёрдамида чанглардан тозаланиб олинади. 

---

77 
(78-расм) 
2.7 Буюм юзаларига ранг бериш 
 
Сирланмаган сопол буюм юзаларини таъмирлашда ҳар бир 
таъмиршунос ранглар ҳақидаги билим ва кўникмаларга эга бўлиши лозим. 
Бунда рангларни ўрганишда асосан “рангшунослик ва композиция асослари” 
фанининг ўрни беқиёсдир.
Рангшунослик ва композиқия асослари таъмиршунослик соҳасида 
катта аҳамиятга эга бўлган фан ҳисобланади. Фаннинг аҳамияти шундаки, 
бунда талабалар амалий санъат асарларини ўрганиш жараёнида бизгача етиб 
келган меъросларимизни асл ҳолича таъмирлаш ишларида муҳим ўрин 
эгаллайди. Қолаверса рангшунослик ва композиқия асосларини ўрганиш 
жараёнида талаба амалий санат асарларини таъмирлаш ва тиклаш ишларида 
ранг ҳамда композиция орқали мустақил фикрлаш ҳамда тасаввур қила олиш 
маҳоратига эга бўладилар. 
Таъмирлаш ишларининг якуний боскичлари эскирган сопол буюм 
бўлакларининг парчаларидаги декоратив копламаларни кўллашдир. Одатда 

---

78 
бу усул тўлдириш, ранг бериш, пардозлаш деб аталади. Ҳозирги кунда 
таъмирлаш усуллари ҳамда воситалари турличадир. Шунингдек безакнинг 
турли бадиий усуллари: бўёқлар, ранг беришда ишлатиладиган мўйқаламлар, 
муҳирлар, безакли элементлар ва ҳоказолардан фойдаланиш мумкин.
Сопол буюмларни таъмирлшда асосан дағал бўлмаган ўртача юмшоқ 
бўлган мўйқаламдан фойдаланилади. 
Гипс ашёси ёрдамида таъмирланган сопол буюм юзаларига ранг 
беришдан олдин топилмани махсус тампон ёрдамида дистрланган 
сувдачанглардан холос этиш лозим бўлади. 
(79-расм) 
 
 
 
 
 
 
(79-расм) 
Кейинги жараён топилманинг асл ҳолатига қараб ранг тайёрланади. 
Ранг тайёрлашда ҳам ҳар бир жараён эҳтиёткорлик ва аниқликни талаб 
этади. Ранг тайёрлашда асосан темпера бўёқларидан фойдаланиш тавсия 
этилади.