Ўзбекистон бадиий академияси камолиддин беҳзод номидаги миллий рассомлик ва дизайн институти

Сопол буюм парчаларини йиғиш. 
Елимлаш–топилманинг асл ҳолатини сақлаб қолиш мақсадида 
таъмиралаш жараёнида кўп учрайдиган жараёнлардан бири бу сопол буюм 

---

64 
парчаларини тиклашдир. Сопол буюм парчаларини тиклаш эса табиийки 
елимлаш усули билан амалга оширилади. 
Сопол буюм парчаларини йиғишда энг тўғри бўлган йўлни топишга 
ёрдам берадиган барча техник усул ва воситаларни қўллаш мақсадга 
мувофиқ ҳисобланади. 
Материал ва асбоблар 
1. Ёпишқоқ лента – сопол парчаларни ҳомаки йиғиш учун ишлатилади. 
Глазурланган, бўёқлар билан бадиий ишлов берилган, нозик юзали сопол 
парчаларига ёпишқоқ лента қўллаш тавсия этилмайди.
2. Ёрқин пластилин – сопол парчаларни ҳомаки йиғиш учун ишлатилади. 
3. Гипсдан тайёрланган сиқмалар ёки эластик полимерлар – йирик ғоваксиз 
сопол парчаларни ҳомаки йиғиш учун ишлатилади. 
4. Растворителлар (ацетон, уайт-спирит) – ацетон – ёпишқоқ лента қолдиқла-
рини кетказиш учун ишлатилади: уайт-спирит –пластилин қолдиқларини 
кетказиш учун ишлатилади. 
5. Пахтали тампонлар – ёпишқоқ лента ва пластилин қолдиқларини тозалаш 
учун ишлатилади. 
Амалий машғулотни олиб бориш усули. 
Елимлаш жараёнида сопол буюмнинг синган парчаларини кўп ёки 
камлигидан қатьий назар уларни шаклини териб олиб, сўнгра елимлаш 
ишлари олиб борилади. 
(65-расм)

---

65 
Агар сопол буюмнинг синган бўлаклари кўп бўлса, у ҳолда парчаларни 
иш столи устида муайан кетма-кетликда териб чиқилади. Мисол учун 
буюмнинг тепа қисмининг синган бўлакларини бир гурухга, худди шу усул 
билан ўрта қисмини алоҳида бир гурухга, қолган қисмларини ҳам шу аснода 
гурухларга ажратиб олинади. Шундай қилиб гурухларга ажратилиб олинган 
синиқ бўлакларни чизиқлар, шакллар, турли бўртма юзалар, ранг ҳамда 
сирлар, нақшлар ва сопол буюмни аниқлашга ёрдам берадиган бошқа 
қўшимча элементлар ёрдамида кейинги гурухдаги мос келадиган бўлакларни 
танлаб олинади. Барча мавжуд бўлакларни танлаб олгандан кейин сопол 
буюмнинг дастлабки шакли аниқлаб олинади. Бу жараён буюмнинг асл 
ҳолатига келтиришга ёрдам беради. Сопол буюмни дастлабки шаклига 
келтиришда юзаларга шикаст етказмаслик учун синган бўлакларни бир-
бирига зич қилиб жойлаштирилмайди. Баъзан синган бўлакларни кетма-
кетлик асосида елим суртиладиган майдонни ҳисобга олиб бир-бирига 
яқинлаштиришни ўзи кифоя бўлади. 
Сопол буюм бўлакларини елимлашга тайёрлашда аввало сопол 
парчаларини елимланадиган қисмлари, эски елим қолдиқлари йўқотилади. Бу 
жараён сопол буюмнинг умумий тозалаш ишлари билан бир вақтда олиб 
борилади.