Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агертлиги

 

Rasm. Foydalanuvchi va uning dasturlari kompyuter bilan OT orqali o`zaro  

aloqasi. 

 

OT rivojlanish bosqichlari. 

Birinchi davr (1945-1955 yillar). 

Hammaga  ma’lumki,  kompyuter  ingliz  matematigi  Charlz  Bebich 

tomonidan 18-asr oxirida kashf etildi. Uning “analitik mashina”si haqiqatda ishlay 

olmadi, chunki u vaqtdagi texnologiyalar hisoblash texnikasi uchun zarur bo`lgan 

aniq  mexanika  detallarini  tayyorlash  bo`yicha  zarur  talablarni  qondiradigan 

texnologiyalar  mavjud  bo`lmagan.  Yana  eng  asosiy  narsa,  u  vaqtda  kompyuter 

operatsion tizimga ega bo`lmagan. 

Raqamli hisoblash mashinalarini yaratishda, ikkinchi jahon urushidan keyin 

ma’lum  progress-rivojlanish  yuz  berdi.  40  yillar  o`rtalarida  1-chi  lampali 

mashinalar  yaratildi.  U  vaqtda  ayni  bir  guruh  mutahassislar  hisoblash 

mashinalarini ham loyihalashda, ham ekspluotatsiya qilishda va dasturlashda ham 

shu  guruh  mutahasislari  ishtirok  etganlar.  Bu  jarayon  ko`proq,  kompyuterdan 

instrument-uskuna sifatida turli amaliy sohalar masalalarini yechishda foydalanish 

emas, balki hisoblash texnikasi sohasidagi ilmiy-tadqiqot ishiga yaqinroq edi. 

Dasturlash faqat mashina tilida amalga oshirilar edi. OT to`g`risida gap ham 

yo`q  edi,  chunki  hisoblash  jarayoni  tashkil  qilish  masalalari,  har  dasturchi 

tomonidan boshqaruv pulti orqali “qo`lda” yechilar edi. 

Pult oldida faqat bitta foydalanuvchi o`tirish mumkin edi. Dastur mashina 

xotirasiga eng yaxshi xolatda perfokarta kolodasidan kiritilar edi, odatda esa 

o`tkazish paneli (panel pereklyuchateley) yordamida yuklanar edi. 

Hisoblash  tizimi  bir  vaqtning  o`zida  faqat  bitta  operatsiyani  (kiritish-

chiqarish  yoki  hisoblashlar)  bajarar  edi.  Dasturni  sozlash  boshqarish  panelidan 

xotira  va  mashina  registri  xolatini  o`rganish  yordamida  olib  borilar  edi.  Bu  davr 

oxirida  birinchi  tizimli  dasturiy  ta’minot  yuzaga  keldi;  1951-1952  yillar  simvolli 

     Odam 

 

Qayta ishlash dasturiy 

ta’minot uzilishlari 

узилишлари 

 

 

---

 

9 

tillar  (Fortran  va  boshq)  dan  birinchi  kompilyatorlar  versiyalari  yuzaga  keldi, 

1954y esa IBM-701 uchun Assembler ishlab chiqildi. 

Vaqtning eng ko`p qismi dasturni ishga tushirishga ketib qoldi, dasturlarning 

o`zi esa qat’iy ravishda ketma-ket ishlov berish rejimi deb ataldi. 

Xulosa qilib aytganda, birinchi davr, hisoblash tizimlarining yuqori narhi, 

ularning soni kamligi va foydalanishning past samarali bilan belgilandi.