Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Персонал билан ишлашнинг тезкор режаси 
Персонал билан ишлашнинг тезкор режасини ишлаб чиқиш учун 
махсус ишлаб чиқилган анкеталар ёрдамида қуйидаги ахборотларни тўплаш 
зарур: 
- персоналнинг доимий таркиби тўгрисидаги маълумотлар (исми, 
отасининг исми, фамилияси, тураржойи, ёши, ишга кирган вақти ва 
хоказолар). 
- персоналнинг тўзилиши тўгрисидаги маълумотлар (малакаси, жинси, 
ёши, миллати; ногиронлар, ишчилар, хизматчилар, малакали 
ишчилар ва шу кабиларнинг салмоги); 
- кадрлар кўнимсизлиги; 

---

82 
- бекор туриб қолишлар, касаллик натижасида вақтнинг бекор сарф 
бўлиши; 
- иш кунининг давом этиши ҳақидаги маълумотлар (тўлиқ ёки қисман 
банд бўлганлар, бир сменада, бир неча сменада ёхуд тунги сменада 
ишловчилар), меҳнат таътилларининг қанча давом этиши; 
- ишчи ва хизматчиларнинг иш хақи (унинг тўзилиши, қўшимча иш 
хақи, устамалар, тариф бўйича ва тарифдан ташқари тўловлар). 
Персонални жалб қилишни режалаштиришнинг вазифаси ички ва 
ташки манбалар ҳисобига келажакда кадрларга бўлган эхтиёжни 
қондиришдан иборат.
Корхона ва ташкилотларда ходимлар билан ишлаш муаммоларидан 
бири кадрларни жалб қилиш пайтидаги меҳнатга кўникишни бошқаришдир.
3.3. Рискларни суғурталаш механизми ор
қали камайтириш 
йўллари 
Суғурта фаолияти унда тадбиркор маълум бир миқдордаги тулов 
эвазига истеъмолчини (суғурталовчи) кутилмаган офатлардан мол мулки 
хаёти ва қимматликлари кўриши мумкин бўлган зарар миқдорини қоплашни 
кафолатлайди. Тадбиркор (суғурталовчи) фақатгина маълум холлардагина 
қайтарилувчи суғурта бадалини йиғади. Бундай алохида холларнинг юзага 
келиш эхтимоли жуда паст бўлган қисми тадбиркорлик даромадини ташкил 
этади. 
Бозор муносабатлари шароитида иқтисодиёт субъектларининг кўпроқ
даромад олиш саъй-ҳаракатлари доимо риск билан боғлиқликда кечади. 
XXI аср 
бошида янги рисклар ҳам пайдо бўлмоқда. 
Масалан, 
истеъмолчиларни ҳимоя қилиш 
ҳаракати 
фуқаровий жавобгарлик 
суғуртасини юзага келтирди. Ишлаб чиқариш оқибатлари ва уларнинг 
атроф-муҳитга таъсири масаласи билан боғлиқ бўлган экологик рисклар 
ҳам намоён бўлмоқда. Кейинги йилларда технологик рисклар 15 фоиз 
атрофида ортганлиги сабабли суғурта ташкилотлари учун кенг имкониятлар 

---

83 
айнан уларни суғурталашда кўзатилмоқда. 
Субъектларнинг турли рискларини қайта тақсимлаш орқали «суғурталанувчи 
-суғуртачи» ўртасида тўзилган шартномага биноан суғурталаш амалга 
оширилади. Бундай қайта тақсимот фақат эҳтимоллик ва тасодифийликка 
кўра, риска эга бўлган манфаатлар гуруҳи мавжудлигида юз беради. Агарда
шартномага кўра, суғурта муносабатларида қатнашувчи иккала томон ҳам 
бундай ҳамкорликдан кутилган самарадорликни ў з сарф-харажатларига 
нисбатан фойдали деб ҳисобласа, риск трансфери юзага келади. Унинг 
фойдалилигини ҳар бир субъект ўз манфаатдорлиги нуқтаи назаридан 
баҳолайди.
Суғурталанувчи учун манфаатдорлик суғурта шартномасини тўзиши 
орқали ўз риски даражасини қанчалик камайтира олганлиги, шартноманинг 
амал қилиши даврида эса, рискнинг юз бериши оқибатида кўриши 
эҳтимол бўлган зарарни қоплаш қандай даражада таъминланганлиги билан 
ўлчанади. Суғурталанувчи томонидан шартномага биноан, суғурта
мукофотини шартнома тўзилган вақтнинг ўзидаёқ тўлашга тўғри келади. 
Эҳтимолликка кўра, юз бериши мумкин бўлган риск мавжудлиги 
шароитида, иқтисодиёт субъектлари уларни ўз ички имкониятлари билан 
ҳал этишдан манфаатдордир. Суғуртага бўлган талаб риск бўйича қўшимча 
қоплама олиш зарурати юзага келган ҳолларда ўзини оқлайди. 
Юқоридаги ёндашувдан келиб чиқиб,