Ўзбекистон алоқа ва ахборотлаштириш агентлиги тошкент ахборот технологиялари университети

2. Иктисодий объект тишм сифлтилл, бошклриш тнлши.
Ишлаб чикариш ва иқтисодий объектларнинг мавжудлиги жамиятнинг у ёки бу эхтиёжларини кондириш билан белгаланади. Ҳар бир бундай объект ўзгарувчан мухит (давлат бошкарув органлари, бошқа объектлар) билан муайян муносабатларда бўлади ва ўзаро таъсирнинг мавжудлигини ҳамда ўз вазифасининг бажарилишини таьминлайдиган кўплаб турли элементлардан ташкил топади.
Қўлланмада бундан кейин, ҳажм, мулкчилик шакли, ташкилий-хуқукий мақомидан қатьий назар, исталган объект ташкилот деб юритилади.
Ташкилот — бу ён-атрофдан захиралар оладиган ва уларни ўз фаолияти махсулотларига айлантирадиган баркарор расмий ижтимоий тузилмадир. Барча ташкилотларда бир катор умумий хусусиятлар, шунингдек кўплаб индивидуал ўзига хосликлар мавжуд.
Ташкилотнинг муҳит билан ўзаро таъсири натижасида турли хил ўзгаришлар юз беради. Бу ўзгаришлар бир-бирига ўта қарама-қарши икки шаклга эга бўлиши мумкин. Булар: деградация (ташкилотнинг мураккаблашуви, ахборотнинг жамланиши), яъни ташкилотнинг емирилиши ҳамда ривожланиши. Бундан ташкари. ташкилот ва мухит ўртасида вақтинчалик мувозанат ҳам булиши мумкин, шу туфайли ташкилот бир қанча муддат ўзгармай қолади ёки факат тескари ўзгаришларга учрайди. Ташкилотда бу ўзгаришлар бошкариш зуруриятини юзага келтиради. Бошкача килиб айтганда, максадга йўналтирилган таъсир кўрсатади.
Бошқариш — бу ўта мухим функция, усиз ҳеч бир ташкилот мақсадга йўналтарилган фаолият юрита олмайди. Бошқаришнинг мақсади ракобат курашида омон қолиш, кўпроқ фойда олиш, муайян бозорларга чиқиш ва ҳоказолардир.
Бошқариш аник бир ташкилотларнинг ўзига хослиги ва бошқариш мақсадларига боғлик ҳолда уларни баркарорлаштириш, сифат белгиларини сақлаш, мухит билан иқтасодий мувозанатни ушлаш, ташкилотни такомиллаштиришни ва у ёки бу фойдали самарага эришишни таъминлашга имкон беради.
Бошқаришни амалга ошириш алоҳида вазифа саналади. Уни бажариш учун ташкилотнинг айрим элементлари ихтисослашади. Шу боис ҳам ташкилот доирасида бошқариладиган жараён (бошқариш объекти) ва бошқарувчи кисм (бошқарув органи) ни ажратиб курсатиш мумкин. Уларнинг йиғиндиси бошқарув тизими сифатида белгиланади.
Бошқариладиган объект кирши оқимларини (масалан, хом-ашё. материаллар) чиқиш махсулотларига (тайёр маҳсулот) айлантириш бўйича операциялар йигиндисини бажаради.
Бошқарувчи кисм олдига кўйилган мақсадга эришиш жараёнида бошқарилувчи объектни ташкил этиш учун зарур бўлган операциялар йиғиндисини бажаради.
Ахборот контури. Бошқарувчи қисм бошқарилувчи жараёнга муайян таъсир кўрсатади. Бошқарувчи қисм бошқарувни амалга ошириши учун унта бошқариладиган жараённи бошқариш мақсадида аниқ ҳолатини киёслаш талаб этилади, чунки шу боис бошқариладиган жараён бошқарувчи қисмга таъсир кўрсатади. Иккала қисмнинг бир-бирига ўзаро таъсири ахборотни ўзатиш шаклида амалга оширилади. Шу тариқа бошқарув тизимида доимо ёпик ахборот контури мавжуд бўлади (1.2-расм).